جهان اقتصاد گزارش می دهد؛
رشت-آستارا؛ الماس تراش‌نخورده ترانزیت ایران
گروه زیربنایی رضا پورحسین
جهان اقتصاد: تکمیل راه‌آهن رشت به آستارا یکی از پروژه‌های استراتژیک و حیاتی برای ایران است که می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی، تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی و گسترش ارتباطات تجاری بین‌المللی ایفا کند. این خط ریلی که بخشی از کریدور شمال-جنوب محسوب می‌شود، ایران را به طور مستقیم به شبکه ریلی اروپا متصل می‌کند و با ایجاد مسیری کوتاه‌تر و کارآمدتر برای ترانزیت کالا، وابستگی به مسیرهای سنتی از طریق ترکیه را کاهش می‌دهد.
این پروژه نه تنها برای ایران، بلکه برای کل منطقه قفقاز و حتی کشورهای آسیای مرکزی و اروپا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا می‌تواند زمان و هزینه حمل‌ونقل کالا را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد. تکمیل این خط ریلی به ایران امکان می‌دهد تا به عنوان یک هاب ترانزیتی در منطقه عمل کند و از این طریق درآمدهای ارزی قابل‌توجهی کسب کند.
راه‌آهن رشت-آستارا به طول حدود ۱۶۳ کیلومتر، آخرین حلقه از کریدور ریلی شمال-جنوب در خاک ایران است که بندرعباس در جنوب را از طریق رشت به آستارا در مرز جمهوری آذربایجان متصل می‌کند. این مسیر از طریق اتصال به شبکه ریلی جمهوری آذربایجان و سپس گرجستان و دریای سیاه، امکان دسترسی مستقیم به اروپا را فراهم می‌سازد. در حال حاضر، بخش عمده تجارت ایران با اروپا از طریق مسیرهای زمینی ترکیه یا مسیرهای دریایی طولانی انجام می‌شود که هر دو زمان‌بر و پرهزینه هستند.
با تکمیل این خط ریلی، ایران می‌تواند مسیری جایگزین و بهینه ارائه دهد که نه تنها برای خود ایران، بلکه برای کشورهای آسیای مرکزی، هند، چین و حتی روسیه که به دنبال مسیرهای جدید برای دسترسی به بازارهای جهانی هستند، جذاب خواهد بود.
علی اصغر زرگر، تحلیلگر اقتصاد بین الملل در این رابطه به جهان اقتصاد، گفت: از منظر اقتصادی، این پروژه می‌تواند منافع متعددی برای ایران به همراه داشته باشد. نخست، افزایش حجم ترانزیت کالا از طریق خاک ایران، درآمدهای مستقیم و غیرمستقیم زیادی ایجاد می‌کند.
وی افزود:عوارض ترانزیتی، ارائه خدمات لجستیکی، سوخت‌رسانی و سایر خدمات مرتبط با حمل‌ونقل، همگی منابعی پایدار برای درآمدزایی هستند. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های ریلی و بندری در منطقه گیلان و به‌ویژه آستارا، فرصت‌های شغلی متعددی ایجاد می‌کند و به رونق اقتصادی منطقه کمک خواهد کرد. این پروژه همچنین می‌تواند به توسعه گردشگری در مناطق شمالی ایران کمک کند، زیرا دسترسی آسان‌تر به این مناطق از طریق راه‌آهن، گردشگران داخلی و خارجی را جذب خواهد کرد.
زرگر ادامه داد: از منظر ژئوپلیتیکی، تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا به ایران این امکان را می‌دهد تا وابستگی خود به ترکیه برای دسترسی به اروپا را کاهش دهد. ترکیه در سال‌های اخیر به دلیل موقعیت استراتژیک خود، نقش کلیدی در ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا ایفا کرده است. با این حال، این وابستگی می‌تواند در شرایط سیاسی یا اقتصادی خاص، محدودیت‌هایی برای ایران ایجاد کند. با تکمیل این خط ریلی، ایران می‌تواند مسیر مستقیمی به اروپا ایجاد کند که نه تنها از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر است، بلکه از نظر سیاسی نیز استقلال بیشتری به ایران می‌بخشد. این مسیر همچنین می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای قفقاز، به‌ویژه جمهوری آذربایجان و گرجستان، کمک کند و جایگاه ایران را در معادلات منطقه‌ای تقویت نماید.
علاوه بر این، تکمیل این پروژه می‌تواند به تحقق اهداف زیست‌محیطی نیز کمک کند. حمل‌ونقل ریلی نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای یا دریایی، آلودگی کمتری تولید می‌کند و مصرف انرژی آن بهینه‌تر است. این موضوع در شرایطی که جهان به سمت کاهش انتشار کربن و توسعه پایدار حرکت می‌کند، اهمیت دوچندانی دارد. با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای مسیرهای حمل‌ونقل سبز، ایران می‌تواند با ارائه این مسیر ریلی، خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در این حوزه معرفی کند.
با وجود این مزایا، تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا با چالش‌هایی نیز مواجه است. تأمین مالی پروژه، هماهنگی با کشورهای همسایه برای اتصال شبکه‌های ریلی و رفع موانع فنی و زیست‌محیطی از جمله این چالش‌ها هستند. با این حال، با توجه به منافع کلان این پروژه، ضروری است که دولت ایران و شرکای بین‌المللی با سرعت بیشتری برای تکمیل آن اقدام کنند. سرمایه‌گذاری در این پروژه نه تنها به نفع اقتصاد ایران است، بلکه می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور برای همکاری‌های منطقه‌ای عمل کند. مشارکت کشورهای دیگر، مانند روسیه و جمهوری آذربایجان که پیش‌تر علاقه‌مندی خود را به این پروژه نشان داده‌اند، می‌تواند به تسریع در روند اجرا کمک کند.
