گزارش جهان اقتصاد از قصه واقعی آینده‌ای روشن
خورشید و باد به نجات برق می‌آیند!
گلناز پرتوی مهر
در روزگاری نه‌چندان دور، خاموشی‌های مکرر و تنش‌های برقی تنها یادآور تابستان‌های داغ نبودند؛ بلکه نمادی از چالشی بزرگ در قلب شبکه‌ی تأمین انرژی کشور بودند، چالشی به نام کمبود برق.
سال‌هاست که افزایش بی‌رویه مصرف، فرسودگی زیرساخت‌ها و وابستگی سنگین به منابع فسیلی، معادلات تأمین انرژی در ایران را پیچیده کرده است. اما در میان همه این تیرگی‌ها، نوری در حال تابیدن است؛ نوری از جنس خورشید، نسیمی از جنس باد، و امیدی به نام انرژی‌های تجدیدپذیر.
طبق آمارهای رسمی، هر ساله با شروع فصل گرما، تراز تولید و مصرف برق به شکلی نگران‌کننده به هم می‌ریزد. مصرف برق خانگی، صنعتی و کشاورزی، در ساعات اوج به حدی می‌رسد که نیروگاه‌های کشور گاه از تأمین کامل آن ناتوان می‌مانند. در چنین شرایطی، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده یا اضطراری، تنها راه‌حل کوتاه‌مدت باقی‌مانده برای مدیریت بار شبکه است.
در این میان، سهم بالای سوخت‌های فسیلی از سبد انرژی کشور، هم از نظر اقتصادی و هم زیست‌محیطی، نگرانی‌ها را دوچندان کرده است. در حالی که جهان به‌سمت کاهش وابستگی به سوخت‌های آلاینده پیش می‌رود، ایران نیز ناگزیر است به‌دنبال گزینه‌هایی پایدار و بومی برای تأمین برق باشد.
خورشید در بیشتر مناطق ایران سالانه بیش از ۳۰۰ روز می‌تابد و باد در دشت‌ها و سواحل شمال و جنوب کشور، نیرویی عظیم در خود نهفته دارد. این دو منبع، همراه با انرژی زمین‌گرمایی، زیست‌توده و حتی آب‌های جاری، ظرفیت‌های شگرفی برای ورود به میدان تولید برق دارند؛ ظرفیتی که تاکنون تنها بخش کوچکی از آن به‌کار گرفته شده است.
در حال حاضر، سهم تجدیدپذیرها از تولید برق کشور کمتر از ۱ درصد است، در حالی که کشورهای توسعه‌یافته و حتی برخی کشورهای منطقه، به مرزهای ۳۰ تا ۵۰ درصد نیز نزدیک شده‌اند. این یعنی ایران نه‌تنها ظرفیت دارد، بلکه اگر بخواهد، می‌تواند در مدتی نه‌چندان طولانی، جایگاه خود را در نقشه انرژی جهان بازتعریف کند.
سدها دیگر مانند گذشته پرآب نیستند و نیروگاه‌های برق‌آبی با کاهش شدید ظرفیت تولید روبه‌رو شده‌اند.
روند فزاینده مصرف برق، به‌ویژه در بخش خانگی و صنعتی، زنگ خطری برای سال‌های پیش روست.
آلودگی هوا، گرمایش زمین و تعهدات بین‌المللی، کشور را به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای سوق می‌دهد.
هرچند راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ابتدا سرمایه‌بر است، اما در بلندمدت با هزینه نگهداری پایین و منبع رایگان انرژی، بسیار مقرون‌به‌صرفه خواهند بود.
برای اینکه خورشید و باد بتوانند نقش مؤثرتری در شبکه برق کشور ایفا کنند، باید اقدامات عملی و سیاست‌گذاری‌های مؤثری صورت گیرد:
خوشبختانه در سال‌های اخیر، اقداماتی هرچند محدود اما ارزشمند در این حوزه انجام شده است. از راه‌اندازی مزارع خورشیدی در یزد و کرمان تا توربین‌های بادی در منجیل و سیستان. حتی برخی شرکت‌های صنعتی و پالایشی کشور نیز، با نصب سامانه‌های خورشیدی روی سقف ساختمان‌ها یا بهره‌گیری از پتانسیل باد منطقه‌ای، گام‌هایی مؤثر برداشته‌اند.
این حرکت‌ها اگر به‌درستی حمایت شوند، می‌توانند زنجیره‌ای از الگوهای موفق در سراسر کشور پدید آورند.
تصور کنید روزی را که خانه‌ها با برق خورشیدی گرم و روشن می‌شوند، صنایع با انرژی پاک فعالیت می‌کنند و خاموشی دیگر تنها واژه‌ای در کتاب‌های تاریخ است. این رویا، با همت دولت، مشارکت بخش خصوصی و آگاهی مردم، دور از دسترس نیست.
تجدیدپذیرها نه‌تنها راهی برای فرار از بحران برق، که پلی هستند به‌سوی آینده‌ای پایدار، اقتصادی پویا و محیط‌زیستی سالم‌تر.
