سمپوزیوم فولاد کیش؛ میلیاردها خرج، چند گرم دستاورد؟
مهرناز خوشبخت روزنامه‌نگار
سمپوزیوم فولاد کیش این گردهمایی پرزرق‌وبرق که هر ساله در جزیره‌ای با آب‌وهوای مرطوب و قیمت‌های خشک‌کننده برگزار می‌شود، به‌ظاهر قرار است نقطه تلاقی دانش، صنعت و تجارت فولاد کشور باشد. اما آیا واقعاً چنین است؟ آیا این رویداد با تمام هزینه‌های سرسام‌آورش به تعالی صنعت فولاد ایران کمک می‌کند یا صرفاً یک ویترین پرهزینه برای نمایش قدرت‌های اقتصادی و روابط عمومی شرکت‌هاست؟ براساس گزارش‌های میدانی و نظرسنجی‌های به عمل آمده از شرکت‌کننده‌های دوره‌های گذشته توسط خبرنگار جهان اقتصاد، سمپوزیوم را زیر ذره‌بین ببریم.
اول از همه، بیایید به هزینه‌ها نگاه کنیم. شرکت در سمپوزیوم فولاد کیش برای یک شرکت متوسط، چیزی بین ۵۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان آب می‌خورد این رقم شامل اجاره غرفه، طراحی و ساخت دکور، اعزام نیرو، اقامت در هتل‌های نه‌چندان ارزان کیش، حمل‌ونقل تجهیزات، تبلیغات محیطی و البته هزینه‌های جانبی مثل پذیرایی و تشریفات است حالا اگر شرکت بخواهد کمی هم آبروداری کند و یک شام رسمی یا نشست خصوصی برگزار کند، باید چند صد میلیون دیگر هم کنار بگذارد. بازدیدکننده‌ها هم بی‌نصیب نیستند از بلیت هواپیما گرفته تا اقامت و خوردوخوراک، حضور در این رویداد برای یک متخصص یا فعال صنعتی به‌راحتی چند ده میلیون تومان هزینه دارد و این تازه برای کسانی‌ست که از تهران یا شهرهای بزرگ می‌آیند؛ فعالان شهرستانی که معمولاً بودجه محدودی دارند، عملاً از این رویداد حذف می‌شوند.
اما آیا این هزینه‌ها بازدهی دارد؟ آیا شرکت در سمپوزیوم فولاد کیش منجر به افزایش فروش، جذب مشتری جدید یا ارتقاء برند می‌شود؟ پاسخ، متأسفانه چندان دلگرم‌کننده نیست. بسیاری از شرکت‌ها به‌ویژه تولیدکنندگان کوچک و متوسط، اذعان دارند که حضور در این سمپوزیوم بیشتر جنبه نمایشی دارد تا تجاری. قراردادهای بزرگ معمولاً پشت درهای بسته و در جلسات خصوصی منعقد می‌شوند نه در غرفه‌های نمایشگاهی. بازدیدکنندگان هم اغلب از جنس دانشجویان، خبرنگاران یا فعالان غیرتصمیم‌گیر هستند؛ یعنی کسانی که تأثیر مستقیمی بر خرید و فروش ندارند در واقع، این سمپوزیوم بیشتر به یک شوی صنعتی شباهت دارد تا یک بازار واقعی.
از سوی دیگر، کیفیت علمی همایش‌ها و پنل‌های تخصصی در سال‌های اخیر با افت محسوسی مواجه بوده. بسیاری از سخنرانی‌ها تکراری، کلیشه‌ای و فاقد نوآوری‌اند برخی از مقالات ارائه‌شده، صرفاً ترجمه ضعیف مقالات خارجی‌اند و حتی در مواردی، مشابهت‌یابی نشان داده که درصد بالایی از مطالب کپی‌برداری شده‌اند. کارگاه‌های آموزشی هم بیشتر به جلسات تبلیغاتی شرکت‌ها تبدیل شده‌اند تا فضای یادگیری واقعی این یعنی حتی آن بخش علمی که قرار بود ستون فقرات سمپوزیوم باشد، به‌تدریج به یک ابزار بازاریابی تنزل یافته.
با این حال، نمی‌توان منکر برخی مزایای این رویداد شد. سمپوزیوم فولاد کیش همچنان یکی از معدود فرصت‌های شبکه‌سازی در صنعت فولاد ایران است. مدیران، کارشناسان، پژوهشگران و فعالان صنعتی در این فضا می‌توانند با یکدیگر آشنا شوند، تبادل نظر کنند و شاید بذر همکاری‌های آینده را بکارند همچنین برای شرکت‌های بزرگ، حضور در این رویداد نوعی اعلام حضور و تثبیت برند است؛ نوعی نمایش قدرت که در فضای رقابتی صنعت فولاد، بی‌اهمیت نیست از منظر روابط عمومی، این سمپوزیوم فرصتی‌ست برای تولید محتوا، انتشار اخبار و جذب توجه رسانه‌ها.
اما باز هم باید پرسید: آیا این مزایا، به هزینه‌های گزافش می‌ارزد؟ آیا نمی‌توان با یک‌دهم این بودجه، رویدادهای منطقه‌ای، تخصصی و کم‌هزینه‌تر برگزار کرد که هم دسترسی بیشتری برای فعالان شهرستانی داشته باشد و هم تمرکز بیشتری بر محتوای علمی و فنی؟ آیا بهتر نیست به‌جای تمرکز بر تشریفات و دکورهای پرزرق‌وبرق به ارتقاء کیفیت مقالات، دعوت از سخنرانان بین‌المللی واقعی (نه صرفاً خارجی‌نماها) و ایجاد فضای گفت‌وگوی واقعی بین صنعت و دانشگاه فکر کنیم؟
نکته دیگر، وابستگی شدید این سمپوزیوم به نهادهای خاص است اگرچه برگزارکنندگان تلاش می‌کنند چهره‌ای مستقل و علمی از خود نشان دهند، اما واقعیت این است که بسیاری از تصمیمات از انتخاب سخنرانان گرفته تا تخصیص غرفه‌ها، تحت تأثیر روابط و ملاحظات غیرعلمی اتخاذ می‌شود این موضوع، باعث شده که برخی شرکت‌ها و پژوهشگران، علیرغم شایستگی از دایره توجه خارج شوند و در مقابل، برخی دیگر صرفاً به‌دلیل روابط خاص در مرکز توجه قرار گیرند این نوع مدیریت، نه‌تنها به عدالت علمی آسیب می‌زند بلکه اعتماد عمومی به رویداد را نیز کاهش می‌دهد.
همچنین برگزاری چنین رویدادی در کیش آن‌هم با این حجم از هزینه، در شرایطی که صنعت فولاد کشور با چالش‌های جدی مثل کمبود انرژی، تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات نرخ ارز و کاهش تقاضای داخلی مواجه است نوعی تناقض به‌نظر می‌رسد. آیا بهتر نیست منابع محدود را صرف حل مشکلات واقعی صنعت کنیم تا برگزاری رویدادهایی که بیشتر جنبه نمادین دارند؟ آیا وقت آن نرسیده که به جای «نمایش»، به «محتوا» فکر کنیم؟
سمپوزیوم فولاد کیش اگرچه در ظاهر یک رویداد علمی و صنعتی‌ست، اما در عمل بیشتر به یک جشنواره روابط عمومی تبدیل شده. شرکت در آن، برای بسیاری از فعالان صنعت، نه یک ضرورت حرفه‌ای بلکه یک انتخاب پرهزینه و پرریسک است اگر هدف، ارتقاء صنعت فولاد ایران است باید در ساختار، محتوا و مدیریت این رویداد بازنگری جدی صورت گیرد و اگر هدف، صرفاً نمایش قدرت و ارتباطات است شاید بهتر باشد نام آن را از «سمپوزیوم» به «شو فولاد» تغییر دهیم؛ نامی که با واقعیت‌های امروز، همخوانی بیشتری دارد.
