تغییر ساعت رسمی؛ حاشیه‌ای برای یک بحران ساختاری

در شرایطی که کشور با کمبود ۳۰ هزار مگاواتی برق در فصل گرم سال روبه‌روست، تمرکز بر تغییر ساعت رسمی بیش از آنکه راه‌حلی باشد، به یک انحراف از مسأله اصلی تبدیل شده است. در حالی که تولید برق کشور در اوج مصرف تابستان به‌زحمت به ۶۵ هزار مگاوات می‌رسد، بار مصرفی می‌تواند تا آستانه ۹۵ هزار مگاوات نیز افزایش یابد. در چنین شرایطی، حتی صرفه‌جویی احتمالی هزار مگاواتی از تغییر ساعت، پاسخ‌گوی نیاز نیست.

با این حال، برخی سیاست‌گذاران در تلاش‌اند تا تصویب یا عدم تصویب طرح تغییر ساعت را به عنوان یکی از محورهای اصلی مقابله با ناترازی برق مطرح کنند. این در حالی است که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهند تأثیر این اقدام، در بهترین حالت، صرفه‌جویی‌ای معادل تنها ۳ درصد از کل کمبود برق است. به عبارتی، اثر این تغییر تنها ۱ واحد از یک شکاف ۳۰ واحدی است.

در کنار ناکارآمدی این اقدام، بخش بزرگی از بحران برق کشور به عواملی بازمی‌گردد که سال‌هاست نادیده گرفته شده‌اند. از جمله این عوامل، فعالیت ماینرهای غیرمجاز است که برآورد می‌شود مصرفی در حدود ۵ هزار مگاوات دارند. نکته مهم این است که الگوهای مصرف این واحدها قابل شناسایی است، اما اقدامات پیشگیرانه‌ای متناسب با این تهدید صورت نگرفته است.

از سوی دیگر، زیرساخت‌های انتقال برق نیز با فرسودگی بالا مواجه‌اند و بازدهی برخی نیروگاه‌های حرارتی به کمتر از ۳۰ درصد رسیده است؛ در حالی‌که بازده مطلوب این نیروگاه‌ها باید بالای ۵۰ درصد باشد. بنابراین، بهبود زیرساخت‌ها و کاهش تلفات انتقال، نقش بسیار مؤثرتری در رفع ناترازی ایفا می‌کند.

در کنار همه این‌ها، نبود انسجام در بدنه اجرایی و تشتت آرا میان مسئولان در حوزه انرژی نیز مزید بر علت شده است. در حالی‌که یکی از وزرای سابق بر لزوم تغییر ساعت تاکید داشت، وزیر بعدی نظری متفاوت ارائه داده و پیگیری طرح نیز با جدیت لازم همراه نبوده است.

گزارش‌های کارشناسی به‌روشنی نشان می‌دهند که صرفه‌جویی ناشی از تغییر ساعت، عدد قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با ابعاد بحران نیست. تمرکز بر این موضوع، بیشتر نوعی انحراف افکار عمومی از راهکارهای واقعی است تا اقدامی جدی برای حل بحران. اکنون زمان آن است که سیاست‌گذاران به جای جابه‌جایی عقربه‌های ساعت، نگاه خود را به سمت اصلاحات ساختاری، مدیریت مصرف، برخورد با مصارف غیرمجاز و بازسازی زیرساخت‌ها سوق دهند.