«جهان اقتصاد» گزارش می دهد ماینرها چالش پنهان برق
گلناز پرتوی مهر
در سال‌های اخیر، صنعت استخراج رمز ارزها به عنوان یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ برق در جهان مطرح شده است، در ایران نیز همزمان با افزایش تقاضا برای ماینرها و رشد این صنعت نگرانی‌هایی درباره تأثیرات آن بر شبکه برق و قطعی‌های مکرر به وجود آمده است.
در سال‌های اخیر صنعت استخراج رمز ارزها به سرعت رشد کرده است و تبدیل به یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در حوزه انرژی شده است.
ماینرها دستگاه‌هایی هستند که برای استخراج ارزهای دیجیتال همچون بیت‌کوین استفاده می‌شوند، به واسطه نیاز به محاسبات پیچیده ریاضی مصرف برق بالایی دارند، این مسئله در بسیاری از کشورها از جمله ایران موجب ایجاد نگرانی‌هایی در خصوص تأثیرات این صنعت بر شبکه برق و محیط زیست شده است.
مصرف برق ماینرها با توجه به نوع و تعداد دستگاه‌ها می‌تواند بسیار متغیر باشد، با این حال از آنجایی که صنعت استخراج رمز ارزها تنها از برق به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند، این مصرف می‌تواند به طور مستقیم بر شبکه برق کشورها تأثیر بگذارد.
برخی کارشناسان معتقدند که استفاده گسترده از ماینرها می‌تواند منجر به افزایش قطعی برق شود، در حالی که دیگر کارشناسان و فعالین این حوزه بر این باورند که مشکلات زیرساختی و مدیریتی نقش بیشتری در این موضوع دارند.
استخراج غیرقانونی رمزارز در ایران به پدیده‌ای فاجعه‌بار تبدیل شده است؛ پدیده‌ای که از یک سو سودهای کلان برای استخراج کنندگان به همراه دارد و از سوی دیگر، برق مردم و صنایع را می‌بلعد و قطعی‌های گسترده بجا می‌گذارد.
فعالیت ماینرهای غیرمجاز دست‌کم سهم ۲۰ درصدی در قطعی برق کشور در تابستان گذشته داشته است؛ طبق گفته محمد اله‌داد معاون انتقال خارجی شرکت توانیر «هر ماینر ۳.۵ کیلووات توان مصرفی دارد و حدودا ۱۵ تا ۲۰ درصد ناترازی برق مربوط به ماینرها است.»
در شرایطی که استخراج‌کنندگان رمزارز در دنیا باید هزینه‌هایی پرداخت کنند اما در کشور ما برخی بدون پرداخت هزینه‌های واقعی و با مصرف برق ارزان و یارانه‌ای، به صورت غیرقانونی رمزارز استخراج می‌کنند. برخی کارشناسان معتقدند هزینه استخراج یک بیت‌کوین در ایران حدود ۱۳۰۰ دلار است که می‌توانند آن را به قیمت حدود ۱۰۸ هزار دلار بفروشند؛ این به معنای سود ۸۳ برابری و به دنبال آن ایجاد انگیزه‌ای قوی برای استخراج غیرقانونی و پدید آمدن مافیاهای قدرت و ثروت است.
درباره میزان مصرف برق ماینرها، عباس علی‌آبادی وزیر نیرو می‌گوید: « هر ماینر مصرف برقی در حد یک کولر گازی دارد که به‌طور ۲۴ ساعته کار می‌کند؛ یعنی حدود ۲ کیلووات.»
طبق ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، هر شخص مرتکب قاچاق و واردات غیرقانونی دستگاه های ماینر یا دستگاه استخراج رمز ارز شود، علاوه بر ضبط دستگاه‌های ماینر به جریمه نقدی معادل یک تا سه برابر ارزش کالا، حسب استعلام قیمت از گمرک محکوم خواهد شد؛ در همین راستا قوه قضائیه برخورد با مراکز استخراج رمز ارز را تشدید کرده است.
وزارت نیرو نیز برای شناسایی مراکز استخراج غیرمجاز رمزارز پاداشی تعیین کرده که سقف پاداش تا ۳۰۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. علاوه بر این، وزیر نیرو دستور داده تا کمیته‌ای تخصصی جهت تهیه و تدوین لایحه جرم‌انگاری و برخورد قاطع با استخراج غیرقانونی رمزارز تشکیل شود.
در مجلس نیز، مقابله با استخراج غیرقانونی رمزارز تبدیل به مطالبه شده است. رمضانعلی سنگدوینی نایب‌رئیس کمیسیون انرژی با اعلام حمایت مجلس از اقدام وزارت نیرو برای مقابله با ماینرهای غیرمجاز، گفت: «استخراج غیرقانونی رمزارز تخلف است و باید برای مقابله با این تخلفات مقرراتی وجود داشته باشد.»
هاشم خنفری نماینده شادگان نیز تاکید کرد: «وزارت نیرو موظف است با استفاده از ظرفیت‌های نظارتی و قضایی با استخراج غیرقانونی رمزارزها برخورد کند. قطعا مجلس در راستای رفع موانع انرژی پایدار و مقابله با ناترازی‌های موجود از لایحه جرم انگاری استخراج غیرقانونی رمزارز حمایت می‌کند؛ برخورد با استخراج غیرقانونی رمزارزها مطالبه مجلس است.»
احد آزادی‌خواه عضو کمیسیون کشاورزی نیز با اشاره به گزارش ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفت: « تاکنون بیش از ۲۴۵۰ مگاوات برق توسط ماینرهای غیرمجاز مصرف شده است؛ این رقم فقط مربوط به کشف‌شده‌ها است و معلوم نیست چه تعداد ماینر دیگر فعالند که برق مردم را مانند زالو می‌مکند.»
همچنین احمد انارکی عضو کمیسیون اقتصادی تاکید کرد: « بخشی از ناترازی برق به استخراج غیرمجاز رمزارزها مربوط است. وقتی هزینه برق در ماه حدود هزار دلار و درآمد حاصل از استخراج بیت‌کوین ۸۰ هزار دلار می‌شود، افراد زیادی حتی به‌صورت غیرمجاز به این کار روی بیاورند و از پشت کنتور برق بگیرند؛ وزارت نیرو باید مصرف‌کنندگان غیرمجاز را شناسایی و برق آنها را قطع کند.»
محمد کعب‌عمیر نایب‌رئیس کمیسیون انرژی نیز بیان کرد: «طبق آمار وزارت نیرو، مصرف برق ماینرها حدود ۱۵۰۰ مگاوات است، اما در واقعیت شاید تا ۱۰ برابر این رقم یعنی حدود ۱۱ تا ۱۵ هزار مگاوات باشد. بسیاری از ماینرها مجوز نداشته و به صورت غیرقانونی رمزارز استخراج می‌کنند که باید با آنها برخورد شود.»
با توجه به عبور کشور از پیک مصرف برق، لازم است از اکنون برنامه‌ریزی دقیقی برای پیشگیری از تکرار خاموشی‌ها وجود داشته باشد. یکی از مهمترین راهکارها، مقابله جدی با قاچاق برق و به ویژه فعالیت ماینرهای غیرمجاز است؛ موضوعی که به هماهنگی و سرعت عمل نهادهای قضایی، امنیتی و نظارتی و همکاری بین بخشی نیاز دارد. اگر برخوردها سریع و موثر نباشد، بخش عمده‌ای از برق از مسیرهای غیررسمی، قاچاق می‌شود و هزینه آن را باید مردم و تولیدکنندگان پرداخت کنند.
