جهان اقتصاد گزارش می دهد
وقتی انرژی تجدید می شود
گلناز پرتوی مهر
جهان در آستانه تغییراتی بنیادین ایستاده است؛ تغییری که قرن‌ها در رؤیاها و افسانه‌ها گنجانده می‌شد: استفاده از انرژی‌هایی پاک، بی‌پایان و سازگار با زمین. روزگاری خورشید، باد، و آب تنها عناصر طبیعت بودند؛ اما اکنون به ستون‌های اصلی آینده انرژی جهان تبدیل شده‌اند. انرژی‌های تجدیدپذیر، پاسخی به بحران‌های زیست‌محیطی و ناپایداری سوخت‌های فسیلی هستند و افقی نو را پیش روی بشریت گشوده‌اند.
تا چند دهه پیش، منابع انرژی فسیلی مانند نفت، گاز و زغال‌سنگ، نیروی محرکه اصلی توسعه صنعتی بودند. اما افزایش گازهای گلخانه‌ای، گرمایش زمین، آلودگی هوا و بحران‌های ژئوپلیتیکی ناشی از منابع انرژی، نشان داد که این مسیر نمی‌تواند تا ابد ادامه یابد.
در این میان، انرژی‌های تجدیدپذیر به عنوان ناجیان زمین مطرح شدند. انرژی‌هایی که برخلاف منابع فسیلی، پایان‌ناپذیر، پاک، و همگانی‌اند. خورشید می‌تابد، باد می‌وزد، رودخانه‌ها جاری‌اند، و زمین درون خود گرمایی بی‌انتها پنهان کرده است؛ و انسان آموخته چگونه از این نیروهای بی‌صدا و پرتوان بهره گیرد.
خورشید، این راکتور عظیم در آسمان، هر ساعت انرژی‌ای به زمین می‌تاباند که برای تأمین نیاز یک‌ساله بشر کافی است. پنل‌های فتوولتائیک و نیروگاه‌های حرارتی خورشیدی، این انرژی را به برق تبدیل می‌کنند. کشورهایی مانند چین، آلمان، و هند در خط مقدم تولید برق خورشیدی‌اند.
باد، که روزی الهام‌بخش شاعران بود، اکنون توربین‌هایی را به حرکت درمی‌آورد که هزاران خانه را روشن می‌کنند. دشت‌های بی‌پایان، سواحل طوفانی و حتی دریاهای کم‌عمق، به محل نصب توربین‌های بادی تبدیل شده‌اند. دانمارک و هلند از پیشگامان این صنعت هستند.
سدها و نیروگاه‌های برق‌آبی از دیرباز به عنوان یکی از پایدارترین روش‌های تولید انرژی استفاده می‌شدند. با توسعه فناوری‌های نوین، حتی جریان‌های ملایم رودخانه‌ها و امواج دریا نیز به منابع جدیدی برای تولید برق تبدیل شده‌اند.
در اعماق زمین، گرمایی نهفته است که می‌تواند خانه‌ها را گرم کند یا توربین‌ها را به حرکت درآورد. ایسلند و نیوزیلند نمونه‌هایی موفق از بهره‌برداری از این منبع هستند.
با وجود تمام مزایای انرژی‌های تجدیدپذیر، چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه آن‌ها وجود دارد:
هزینه‌های اولیه: سرمایه‌گذاری اولیه برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر نسبتاً بالاست، اگرچه در بلندمدت مقرون‌به‌صرفه‌اند.
وابستگی به شرایط طبیعی: خورشید همیشه نمی‌تابد و باد همیشه نمی‌وزد؛ از این رو نیاز به فناوری‌هایی مانند باتری‌های ذخیره‌سازی انرژی و شبکه‌های هوشمند وجود دارد.
زیرساخت‌های انتقال و توزیع: بسیاری از منابع تجدیدپذیر در مناطق دورافتاده هستند و انتقال برق به مراکز مصرف نیازمند زیرساخت‌های گسترده است.
راهکارها اما در حال توسعه‌اند. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، هوش مصنوعی برای مدیریت شبکه، و افزایش بهره‌وری پنل‌ها و توربین‌ها، بخشی از آینده‌ای‌ست که دیگر تنها رؤیا نیست.
ایران با میانگین تابش آفتاب بالا، پتانسیل باد در مناطق شرقی و جنوبی، و منابع زمین‌گرمایی در شمال غرب کشور، می‌تواند یکی از قطب‌های انرژی‌های تجدیدپذیر در خاورمیانه باشد.
با این حال، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی ایران هنوز اندک است. سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه، حمایت از سرمایه‌گذاری خصوصی، و ارتقای آگاهی عمومی می‌تواند ایران را در مسیر طلوع انرژی پاک قرار دهد.
انرژی‌های تجدیدپذیر دیگر یک انتخاب لوکس یا مفهومی آرمانی نیستند؛ بلکه ضرورتی حیاتی‌اند. در جهانی که آلودگی هوا نفس‌ها را تنگ کرده و گرمایش زمین اقلیم‌ها را برهم زده، چاره‌ای جز بازگشت به طبیعت و همزیستی با آن نیست.
"طلوع خورشید بی‌پایان"، افسانه‌ای‌ست که علم آن را واقعی ساخته و سیاست‌مداران، شهروندان و مهندسان باید آن را به بخشی از زندگی روزمره بدل کنند. آینده‌ای پاک، روشن و پایدار در گرو این انتخاب است.
