صنایع غذایی، حلقه اتصال تولید و اشتغال
مریم زارع پور (یگانه) روزنامهنگار .
صنایع غذایی بهعنوان یکی از گستردهترین بخشهای تولیدی کشور، سهم قابل توجهی در اشتغال صنعتی ایران دارد و نقش آن در تثبیت بازار کار بهویژه در واحدهای کوچک و متوسط، قابل توجه است. پراکندگی جغرافیایی این صنعت و ارتباط مستقیم آن با بخش کشاورزی و دامداری، موجب شده صنایع غذایی در بسیاری از مناطق کشور به یکی از پایههای اصلی اشتغال غیرنفتی تبدیل شود.
صنایع غذایی طیف وسیعی از فعالیتها را دربر میگیرد از تولید محصولات لبنی، آرد و نان صنعتی، کنسروجات، روغن، نوشیدنیها و فرآوردههای گوشتی گرفته تا شیرینی و شکلات و سایر محصولات فرآوریشده، بخش قابل توجهی از واحدهای فعال در این حوزه بنگاههای کوچک و متوسطی هستند که در شهرهای کوچک و مناطق کمتر برخوردار فعالیت میکنند و نقش مهمی در ایجاد اشتغال محلی دارند.
فعالیت صنایع غذایی محدود به کارخانهها نیست و زنجیرهای گسترده از مشاغل بالادستی و پاییندستی را شامل میشود. تأمین مواد اولیه از سوی کشاورزان و دامداران، حملونقل، نگهداری، سردخانهها، بستهبندی، توزیع و شبکه فروش همگی بهطور مستقیم با این صنعت در ارتباط هستند به همین دلیل هرگونه تغییر در وضعیت تولید صنایع غذایی میتواند بر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار باشد.
یکی از مزیتهای صنایع غذایی برخورداری از تقاضای نسبتاً پایدار است. نیاز مستمر جامعه به محصولات غذایی سبب شده این صنعت حتی در دورههایی که برخی بخشهای تولیدی با کاهش فعالیت مواجه میشوند همچنان سطحی از اشتغال را حفظ کند با این حال، استمرار این وضعیت نیازمند ثبات نسبی در شرایط تولید است. در کنار ظرفیتهای موجود، صنایع غذایی کشور با چالشهایی نیز مواجه هستند. افزایش هزینه مواد اولیه، مسائل مرتبط با تأمین سرمایه در گردش، نوسانات هزینههای تولید و محدودیتهای زیرساختی از جمله موضوعاتی است که فعالان این صنعت به آن اشاره میکنند این چالشها بهویژه برای واحدهای کوچک و متوسط، اهمیت بیشتری دارد.
فشار هزینهها در سالهای اخیر موجب شده تعدادی از واحدها با کاهش ظرفیت تولید فعالیت کنند هرچند بخش عمدهای از واحدهای صنایع غذایی تلاش کردهاند با مدیریت هزینه و حفظ سطح تولید از تعدیل نیروی انسانی جلوگیری کنند، اما کارشناسان هشدار میدهند تداوم این شرایط میتواند بر بازار کار این بخش تأثیرگذار باشد.
بنگاههای کوچک و متوسط سهم قابل توجهی از اشتغال صنایع غذایی را به خود اختصاص دادهاند این واحدها به دلیل سرمایه محدود، بیش از سایر بخشها در معرض نوسانات اقتصادی قرار دارند از اینرو، توجه به وضعیت این بنگاهها از منظر حفظ اشتغال اهمیت ویژهای دارد.
حمایت هدفمند از بنگاههای کوچک و متوسط صنایع غذایی میتواند به تثبیت اشتغال موجود کمک کند. تسهیل دسترسی به تسهیلات بانکی، کاهش بروکراسی اداری و حمایت از نوسازی خطوط تولید از جمله راهکارهایی است که در این زمینه مطرح میشود.
توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی یکی از محورهای مهم اشتغالزایی در صنایع غذایی محسوب میشود. فرآوری محصولات خام کشاورزی و تبدیل آنها به محصولات با ارزش افزوده بالاتر ضمن کاهش ضایعات، امکان ایجاد فرصتهای شغلی جدید را فراهم میکند.
گسترش صنایع تبدیلی در مناطق کشاورزی میتواند به ایجاد اشتغال پایدار و جلوگیری از مهاجرت نیروی کار کمک کند این موضوع بهویژه در استانهایی که اقتصاد آنها بر پایه کشاورزی است، اهمیت بیشتری دارد.
صنایع غذایی ایران از ظرفیت مناسبی برای حضور در بازارهای منطقهای برخوردارند. توسعه صادرات محصولات غذایی میتواند به افزایش تولید و در نتیجه افزایش نیاز به نیروی کار منجر شود در سالهای اخیر، برخی تولیدکنندگان داخلی با تمرکز بر کیفیت و رعایت استانداردها توانستهاند سهمی از بازار کشورهای همسایه را به خود اختصاص دهند.
تسهیل فرآیندهای صادراتی، بهبود زیرساختهای حملونقل و حمایت از برندهای داخلی میتواند به توسعه صادرات صنایع غذایی و تثبیت اشتغال در این بخش کمک کند. صادرات پایدار بهویژه برای واحدهای متوسط، عاملی مهم در کاهش نوسانات تولید و اشتغال بهشمار میرود.
بررسیها نشان میدهد صنایع غذایی یکی از بخشهای مهم اشتغالزای اقتصاد ایران است که نقش آن در حفظ ثبات بازار کار بهویژه در مناطق مختلف کشور، قابل توجه است. توجه به شرایط تولید در این صنعت و اتخاذ سیاستهای حمایتی هدفمند میتواند به حفظ و تقویت اشتغال در این بخش کمک کند.
در شرایطی که اشتغال یکی از اولویتهای اصلی اقتصاد کشور محسوب میشود، صنایع غذایی میتواند بهعنوان یکی از محورهای تقویت تولید و بازار کار مورد توجه قرار گیرد
