جهان اقتصاد» گزارش می دهد آغاز عصر گذارسوخت های فسیلی؛ پایان سلطه یا تغییر چهره

در بحبوحه‌ی بحران اقلیمی، تغییرات سیاست‌های جهانی و فشار افکار عمومی، بحث بر سر آینده‌ی سوخت‌های فسیلی از همیشه داغ‌تر است. نفت، گاز و زغال‌سنگ هنوز هم حدود سه‌چهارم انرژی جهان را تأمین می‌کنند، اما سؤال بزرگ این است که تا چه زمانی؟

آیا تا سال ۲۰۵۰، این سوخت‌ها جایشان را به انرژی‌های پاک خواهند داد، یا با چهره‌ای جدید و نوآورانه، همچنان بر اقتصاد جهانی حکمرانی خواهند کرد؟

از سال ۲۰۱۵ و امضای توافق پاریس، جهان وارد فازی جدید از سیاست‌گذاری انرژی شده است. کشورها متعهد شدند تا برای مهار گرمایش زمین، انتشار گازهای گلخانه‌ای را به‌شدت کاهش دهند.

در نتیجه، نهادهای مالی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بزرگ، شروع به کاهش حمایت از پروژه‌های نفت و زغال کردند. شرکت‌های بزرگ انرژی هم استراتژی‌های خود را تغییر دادند؛ بسیاری از آن‌ها واژه‌هایی مانند «خنثی‌سازی کربن» (Net Zero) و «گذار انرژی» (Energy Transition) را به مرکز شعارهای خود آوردند.

اما در عمل، گذار به این سرعت پیش نرفته است. هنوز بیش از ۸۰ درصد انرژی مصرفی در کشورهای در حال توسعه از منابع فسیلی تأمین می‌شود. و این یعنی حتی در مسیر گذار، جهان به سوخت‌های سنتی وابسته مانده است.

گزارش‌های متعددی از نهادهای بین‌المللی درباره‌ی آینده‌ی نفت و گاز منتشر شده است. در میان آن‌ها، سه سناریوی اصلی بیش از بقیه مورد توجه تحلیلگران قرار گرفته:

در این حالت، سیاست‌ها و فناوری‌ها با سرعت فعلی ادامه می‌یابند. جهان همچنان برای رشد اقتصادی، به منابع فسیلی متکی می‌ماند و انرژی‌های پاک تنها سهم محدودی خواهند داشت.

در این سناریو، نفت و گاز تا سال ۲۰۵۰ هنوز بیش از ۶۰ درصد انرژی جهان را تأمین خواهند کرد، هرچند زغال‌سنگ جایگاه خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد.

این دقیقاً همان دیدگاهی است که اوپک از آن دفاع می‌کند. در تازه‌ترین گزارش OPEC World Oil Outlook، این نهاد پیش‌بینی کرده تقاضا برای نفت تا ۲۰۴۵ به بیش از ۱۱۶ میلیون بشکه در روز خواهد رسید و پس از آن تنها به‌تدریج کاهش می‌یابد.

در این مدل، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر سرعت می‌گیرد، اما جهان به‌دلیل نیاز به ثبات تأمین انرژی، همچنان به سوخت‌های فسیلی وابسته می‌ماند.

ترکیبی از انرژی خورشیدی، بادی، هیدروژن سبز و فناوری‌های ذخیره‌سازی، به آرامی سهم نفت و گاز را کاهش می‌دهد.

در این مسیر، سهم سوخت‌های فسیلی از سبد انرژی تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۷۳ درصد می‌رسد و تا ۲۰۵۰ ممکن است به زیر ۶۰ درصد کاهش یابد.

این همان چشم‌اندازی است که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارش «World Energy Outlook 2023» ترسیم کرده است.

در این مسیر، جهان به‌صورت جدی وارد دوران حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی می‌شود.

افزایش مالیات بر کربن، محدودیت بر سرمایه‌گذاری‌های نفتی و حمایت گسترده از انرژی پاک، می‌تواند تا میانه قرن مصرف نفت را تا نصف سطح کنونی کاهش دهد.

اما تحقق این سناریو، نیازمند همکاری جهانی و ثبات سیاسی است؛ دو عاملی که در حال حاضر در دسترس نیستند.

شرکت BP در چشم‌انداز انرژی سال ۲۰۲۴ اعلام کرد که احتمالاً پیک تقاضای جهانی نفت در همین دهه اتفاق می‌افتد.

اما در مقابل، شرکت Vitol، یکی از بزرگ‌ترین بازرگانان انرژی جهان، پیش‌بینی کرده که تقاضا تا سال ۲۰۴۰ تقریباً ثابت می‌ماند و افت قابل‌توجهی نخواهد داشت.

به بیان دیگر، آینده نفت نه سقوط آزاد، بلکه یک مسیر مسطح و طولانی است.

عامل کلیدی در این میان، آسیا و خاورمیانه است. رشد جمعیت، توسعه صنعتی و نیاز به برق ارزان، تقاضای انرژی را در این مناطق بالا نگه می‌دارد.

در واقع، اگرچه اروپا و آمریکا در مسیر کاهش مصرف پیش می‌روند، اما آسیا با سرعت آن را جبران می‌کند