گزارش جهان اقتصاد از راز سقوط نفت در سال ۲۰۲۵ طلای سیاه در سرزمین یخبندان
گلناز پرتوی مهر
در سال ۲۰۲۵، اتفاقی رخ داد که بازارهای جهانی را لرزاند؛ قیمت نفت خام، که زمانی تاج پادشاهی بازارهای انرژی را بر سر داشت، با سقوطی ناگهانی و پرشتاب، به پایین‌ترین سطح خود در یک دهه اخیر رسید. طلای سیاهی که زمانی نماد قدرت و ثروت کشورها بود، حالا به کالایی شکننده و بی‌ثبات تبدیل شد. اما چه شد که نفت، این عنصر حیاتی قرن بیستم و بیست‌ویکم، چنین سقوطی را تجربه کرد؟ برای یافتن پاسخ، باید به درون پیچ‌وخم‌های ژئوپلیتیک، فناوری، بازار و زیست‌محیطی سفر کنیم.
یکی از مهم‌ترین عوامل سقوط قیمت نفت در سال ۲۰۲۵، بازگشت قدرتمند صنعت نفت شیل آمریکا بود. پس از رکود نسبی در سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، شرکت‌های آمریکایی با فناوری‌های جدید استخراج، کاهش هزینه‌های تولید و سرمایه‌گذاری مجدد، دوباره بازار را اشباع کردند.
فناوری‌های جدید حفاری افقی و بهبود بازیافت نفت باعث افزایش تولید بدون نیاز به حفاری‌های گسترده شد.
سیاست‌های حمایتی دولت ایالات متحده برای کاهش وابستگی به واردات انرژی، تولید داخلی را تشویق کرد.
هم‌زمان با رشد عرضه، تقاضا نیز کاهش یافت. اما چرا؟ سه عامل مهم نقش اساسی در افت تقاضای جهانی ایفا کردند:
پیشرفت فناوری‌های حمل‌ونقل سبز: خودروهای برقی با قیمت مناسب‌تر و پیمایش بالاتر، سهم بزرگی از بازار خودروهای سوخت فسیلی را به خود اختصاص دادند.
رکود اقتصادی در چین و اروپا: کاهش تولید صنعتی، افت مصرف انرژی و بحران‌های مالی در برخی مناطق، تقاضای نفت را کاهش داد.
افزایش بهره‌وری انرژی در صنایع: بسیاری از شرکت‌ها به انرژی‌های جایگزین و بهینه‌سازی مصرف روی آوردند تا هزینه‌های خود را کاهش دهند.
تا پیش از سال ۲۰۲۵، سازمان اوپک پلاس نقش مهمی در تنظیم عرضه نفت ایفا می‌کرد. اما در سال سقوط، شکاف‌های عمیق‌تری میان اعضا پدید آمد:
اختلاف میان عربستان و روسیه: رقابت بر سر سهم بازار و اختلاف در زمان‌بندی کاهش تولید باعث بی‌اعتمادی شد.
افزایش تولید برخی کشورهای عضو، بر خلاف تعهدات: کشورهایی که با مشکلات بودجه‌ای مواجه بودند، تعهدات کاهش تولید را نقض کردند تا درآمد بیشتری کسب کنند.از دست رفتن اعتبار اوپک پلاس در بازار جهانی و سقوط قیمت‌ها به‌دلیل عدم پایبندی به توافقات.
برخلاف سال‌های گذشته که بحران‌های خاورمیانه قیمت نفت را افزایش می‌داد، در سال ۲۰۲۵ برعکس اتفاق افتاد:
عادی‌سازی روابط میان کشورهای منطقه: کاهش تنش‌ها میان ایران، عربستان، اسرائیل و سایر بازیگران منطقه‌ای، ریسک‌های سیاسی عرضه نفت را کاهش داد.
بازگشت ایران به بازار جهانی نفت با لغو تحریم‌ها: صادرات روزانه چند میلیون بشکه‌ای ایران، بازار را اشباع کرد.
این آرامش ژئوپلیتیکی، برخلاف تصور سنتی، قیمت‌ها را کاهش داد، نه افزایش.
سقوط قیمت نفت در سال ۲۰۲۵، نتیجه هم‌زمان چندین عامل بود: از تکنولوژی تا ژئوپلیتیک، از بازیگران دولتی تا احساسات بازار. این سقوط نشان داد که دیگر نمی‌توان به نفت به‌عنوان یک دارایی باثبات نگاه کرد. آینده، متعلق به انعطاف‌پذیرهاست؛ چه کشورها، چه شرکت‌ها و چه بازارهایی که خود را با تغییرات سریع تطبیق می‌دهند.
در دنیای نوین انرژی، نفت دیگر تنها بازیگر صحنه نیست. و شاید این سقوط، سرآغاز پایان عصر سلطنت نفت باشد.
