جهان اقتصاد گزارش می دهد
بازی روانی بازارها با طلای سیاه
گلناز پرتوی مهر
طلای سیاه دوباره به صحنه بازگشته؛ اما نه با همان قواعد گذشته. سال ۲۰۲۵ در حالی آغاز شده که بازار جهانی نفت، تصویری مبهم از آینده ارائه می‌دهد. از یک سو کاهش تولید اوپک‌پلاس و از سوی دیگر موج سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، موجب شده‌اند قیمت نفت در یک بازه نوسانی نسبتاً وسیع حرکت کند. این در حالی است که چشم‌انداز اقتصادی چین، سیاست‌های انقباضی آمریکا، و بحران‌های منطقه‌ای در خاورمیانه، همگی دست به دست هم داده‌اند تا تحلیل بازار نفت در سال جاری بیش از هر زمان دیگری پیچیده شود.
در آینه قیمت‌ها: نگاهی به چهار ماه نخست ۲۰۲۵
از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون، قیمت نفت برنت در بازه‌ای بین ۷۵ تا ۹۲ دلار نوسان کرده است. عوامل متعددی از جمله کاهش عرضه داوطلبانه عربستان و روسیه، حملات پراکنده به تأسیسات نفتی در خلیج فارس، و تداوم درگیری‌ها در سودان و یمن باعث ایجاد نگرانی‌هایی نسبت به عرضه پایدار شده‌اند.
در همین حال، با اینکه آمریکا به تولید رکوردشکن روزانه ۱۳.۵ میلیون بشکه دست یافته، زیرساخت‌های فرسوده صادراتی در تگزاس و اختلالات لجستیکی در خلیج مکزیک، اجازه نداده‌اند ایالات متحده بتواند خلأ کاهش عرضه اوپک را به طور کامل پر کند.
بازیگران اصلی: اوپک، آمریکا، و چین
اوپک‌پلاس در سال ۲۰۲۵ همچنان به سیاست کاهش عرضه وفادار مانده است. عربستان سعودی که در سال‌های گذشته سیاست تعدیل تولید را برای تثبیت قیمت دنبال کرده، این بار نیز با کاهش داوطلبانه ۵۰۰ هزار بشکه در روز تلاش کرده تعادل را حفظ کند. روسیه نیز با وجود فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، همکاری خود با اوپک را حفظ کرده و صادرات خود به بازارهای آسیایی را با تخفیف‌های ویژه ادامه می‌دهد.
در این میان چین، به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، همچنان بازیگری حیاتی باقی مانده است. با وجود بهبود نسبی رشد اقتصادی چین در سه‌ماهه نخست ۲۰۲۵، نگرانی‌ها درباره بدهی شرکت‌های دولتی، بحران املاک، و روند کاهشی تقاضای داخلی موجب شده که واردات نفت چین در مقایسه با سال گذشته تنها رشد اندکی داشته باشد. این موضوع عاملی مهم در فشار بر قیمت‌ها محسوب می‌شود.
تکنولوژی‌های سبز: سایه‌ای بر طلای سیاه
یکی از مهم‌ترین تغییرات ساختاری که بازار نفت را در سال‌های اخیر دگرگون کرده، توسعه بی‌وقفه فناوری‌های پاک و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد مصرف جهانی است. دولت‌های اروپایی و ایالات متحده، با اعطای مشوق‌های مالی گسترده، در حال جایگزینی تدریجی سوخت‌های فسیلی با منابع پاک هستند.
در سال ۲۰۲۵ برای نخستین‌بار، سهم خودروهای برقی از فروش جهانی خودرو به بیش از ۳۵ درصد رسیده است. این رقم در برخی کشورها همچون نروژ، آلمان و چین حتی از ۵۰ درصد نیز فراتر رفته است. در نتیجه، تقاضای جهانی برای بنزین و دیزل در حال کاهش تدریجی است که این موضوع در میان‌مدت می‌تواند فشارهای نزولی بر قیمت نفت وارد کند.
تحلیل‌گران چه می‌گویند؟
بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که میانگین قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ احتمالاً در حدود ۸۵ دلار خواهد بود، مشروط به عدم وقوع تنش‌های جدید نظامی در منطقه خاورمیانه. در همین حال، تحلیل‌گران گلدمن ساکس سناریویی خوش‌بینانه‌تر ارائه داده‌اند که در آن با فرض کاهش تولید بیشتر اوپک و بازگشت تورم جهانی، قیمت نفت می‌تواند به سطوح ۹۵ تا ۱۰۰ دلار نیز نزدیک شود.
از سوی دیگر، شرکت‌های نفتی بین‌المللی با نگاهی محافظه‌کارانه‌تر به سرمایه‌گذاری‌های خود ادامه می‌دهند. بسیاری از پروژه‌های جدید اکتشاف و تولید به دلیل نوسان‌های شدید قیمتی، در مرحله بازنگری اقتصادی قرار گرفته‌اند و سرمایه‌گذاران در پی حفظ جریان نقدی به جای توسعه افقی هستند.
تهدیدات ژئوپلیتیکی: عامل ناشناخته و پرقدرت
در سال ۲۰۲۵، بازار نفت بیش از هر چیز تحت تأثیر تحولات ژئوپلیتیکی قرار دارد. جنگ روسیه و اوکراین هنوز به پایان نرسیده و سایه آن بر بازار انرژی اروپا سنگینی می‌کند. در خاورمیانه، حملات پراکنده گروه‌های نیابتی در یمن به نفتکش‌ها و تأسیسات بندری عربستان و امارات، موجب افزایش هزینه بیمه و حمل‌ونقل شده است.
همچنین، تنش‌های مرزی بین اسرائیل و لبنان، و همچنین تحرکات جدید در منطقه کردستان عراق، نشانه‌هایی از بی‌ثباتی گسترده‌تر را آشکار می‌کنند. این عوامل می‌توانند هر لحظه منجر به جهش ناگهانی قیمت نفت شوند.
ایران: بازیگر خاموش یا برگ برنده؟
ایران، با وجود تحریم‌های ادامه‌دار، در سال ۲۰۲۵ موفق شده بخشی از صادرات نفت خود را حفظ کند، به‌ویژه به بازارهایی مانند چین، سوریه و ونزوئلا. با این حال، عدم احیای برجام یا توافق مشابه، باعث شده ظرفیت کامل صادرات ایران به کار گرفته نشود.
