ابرغذاهای ایرانی از زرشک تا سیاهدانه
زهرا عسگری روزنامهنگار
سوپرفودها، واژهای که این روزها در محافل تغذیهای، رسانهها و حتی گفتوگوهای روزمره به وفور شنیده میشود مفهومی است که اگرچه ریشه در بازاریابی دارد، اما نمیتوان از واقعیت علمی پشت آن چشمپوشی کرد. در ایران با وجود تنوع اقلیمی و غنای فرهنگی غذایی، ظرفیت بالایی برای بهرهبرداری از این مواد غذایی مغذی وجود دارد که متأسفانه هنوز بهدرستی شناخته و بهرهبرداری نشدهاند.
سوپرفود یا ابرغذا، اصطلاحی است که به مواد غذایی با تراکم بالای ریزمغذیها اطلاق میشود؛ موادی که در عین کالری پایین، سرشار از ویتامینها، مواد معدنی، آنتیاکسیدانها و ترکیبات زیستفعال هستند این مواد نهتنها انرژی مورد نیاز بدن را تأمین میکنند بلکه بهطور مستقیم در تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب، پیشگیری از بیماریهای مزمن و حتی بهبود عملکرد مغز و قلب نقش دارند. تغییرات کوچک در رژیم غذای با افزودن همین سوپرفودها، تأثیرات شگرفی بر کیفیت زندگی افراد گذاشته است.
در ایران، بسیاری از سوپرفودها بهصورت بومی و سنتی در دسترس هستند اما به دلیل عدم آگاهی عمومی یا نبود تبلیغات مناسب، کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند برای مثال زرشک، زعفران، عناب، سنجد، زیره، سیاهدانه، تخم شربتی، گردو، بادام، انار، سیر، پیاز و حتی سبزیجاتی مانند اسفناج و کلم بروکلی همگی در زمره سوپرفودها قرار میگیرند این مواد نهتنها در طب سنتی ایرانی جایگاه ویژهای دارند بلکه در مطالعات علمی نیز خواص ضدالتهابی، آنتیاکسیدانی و تقویتکننده سیستم ایمنی آنها به اثبات رسیده است.
با این حال چالشهایی نیز در مسیر ترویج مصرف سوپرفودها در کشور وجود دارد. نخست نگاه افراطی و گاه غیرعلمی به این مواد غذایی است برخی افراد تصور میکنند که با مصرف یک یا دو نوع سوپرفود میتوانند تمام مشکلات سلامتی خود را حل کنند در حالیکه هیچ ماده غذایی بهتنهایی معجزه نمیکند. سوپرفودها باید در چارچوب یک رژیم غذایی متعادل و سبک زندگی سالم مصرف شوند تا اثرگذاری واقعی خود را نشان دهند. دوم، قیمت بالای برخی از این مواد غذایی وارداتی مانند دانه چیا، کینوآ یا آووکادو است که باعث شده بسیاری از مردم تصور کنند سوپرفودها مختص طبقه مرفه جامعه هستند در حالیکه اگر نگاه دقیقتری به منابع بومی داشته باشیم، خواهیم دید که بسیاری از سوپرفودهای ایرانی با قیمت مناسب و در دسترس عموم هستند.
ترویج مصرف سوپرفودهای بومی میتواند به توسعه کشاورزی پایدار، افزایش درآمد کشاورزان و کاهش وابستگی به واردات کمک کند برای مثال، توسعه کشت زرشک و عناب در خراسان جنوبی یا گسترش تولید دانههای روغنی مانند کنجد و سیاهدانه در مناطق گرمسیری، نهتنها به سلامت عمومی کمک میکند بلکه مزایای اقتصادی قابلتوجهی نیز به همراه دارد.
از سوی دیگر، نقش رسانهها در آگاهیبخشی درباره سوپرفودها انکارناپذیر است. متأسفانه در بسیاری از برنامههای تلویزیونی یا شبکههای اجتماعی، اطلاعات نادرست یا اغراقآمیز درباره این مواد غذایی منتشر میشود که میتواند منجر به سوءبرداشت یا حتی آسیب به سلامت مردم شود برای مثال، مصرف بیشازحد برخی سوپرفودها مانند زنجبیل یا زردچوبه میتواند برای افراد با بیماریهای خاص مضر باشد و باید با احتیاط و مشورت پزشک مصرف شود.
در نهایت سوپرفودها نه یک مد زودگذر بلکه بخشی از آینده تغذیه سالم در جهان و ایران هستند با توجه به افزایش بیماریهای مزمن، سبک زندگی کمتحرک و تغذیه ناسالم در جامعه امروز، بازگشت به غذاهای طبیعی، مغذی و بومی ضرورتی انکارناپذیر است در این مسیر، نقش دولت در تدوین سیاستهای حمایتی، نقش رسانهها در آموزش عمومی و نقش متخصصان تغذیه در هدایت علمی جامعه، همگی حیاتیاند. آینده سلامت ایران در گرو بازشناسی و بهرهبرداری هوشمندانه از گنجینه غذایی بومی ماست؛ گنجینهای که در دل خود، سوپرفودهایی نهفته دارد که میتوانند ستون فقرات یک جامعه سالم و پویا باشند.
