«تأملی در کارگروه صنعت هوایی»

در میان قوانین و مقررات پراکنده و متفرق هواپیمایی ما، تصویب‎ نامه ‎یا مقرره‎ ای ملاحظه و مشاهده می ‎شود که خبر از تشکیل کارگروهی به نام «کارگروه بررسی و اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه صنعت هواپیمایی» یا «کارگروه صنعت هوایی» می ‎دهد. هیئت وزیران مرجع تصویب این مقرره است و تصویب و ابلاغ آن به ترتیب به 20/09/1390 و 06/10/1390 باز می گردد (مقرره به شماره ابلاغ 196680/ت43505هـ). متن مقرره مذکور (تصویب نامه در خصوص تشکیل کارگروه بررسی و اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه صنعت هواپیمایی) بدین شرح است: 

«هیئت وزیران در جلسه مورخ 20/09/1390 بنا به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و به استناد اصول یکصد و بیست و هفتم و یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود: 

1- به منظور بررسی و اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه صنعت هواپیمایی کارگروهی به ریاست معاون اول [رئیس] جمهور و با عضویت وزیران دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، علوم، تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، [رئیس] کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، معاون بین الملل [رئیس] جمهور و معاون علمی و فناوری [رئیس] جمهور تشکیل می شود.

2- تصمیم گیری در خصوص امور اجرایی موضوع یاد شده به کلیه اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه [رئیس] جمهور و تصویب و اصلاح آیین نامه ها و مقررات مربوط به موضوع یادشده به وزیران عضو کارگروه تفویض می شود. 

3- تصمیمات و مصوبات اکثریات اعضا یا وزیران عضو کارگروه (حسب مورد) در حکم تصمیمات [رئیس] جمهور و هیئت وزیران است و با رعایت ماده (19) آیین نامه داخلی هیئت دولت قابل صدور است». 

درباره این کارگروه دولتی، به چند مطلب و موضوع باید اشاره و توجه کرد: 

1- بر طبق اصل یکصد و بیست و هفتم قانون اساسی، «رئیس جمهور می ‎تواند در موارد خاص، برحسب ضرورت با تصویب هیئت وزیران، نماینده یا نمایندگان ویژه با اختیارات مشخص تعیین نماید. در این موارد تصمیمات نماینده یا نمایندگان مذکور در حکم تصمیمات رئیس جمهور و هیئت وزیران خواهد بود». 

2- اگرچه بر طبق اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی، دولت می تواند تصویب برخی از امور مربوط به وظایف خود را به کمیسیون های متشکل از چند وزیر واگذار کند اما دیگر مستند اساسی مقرره (اصل یکصد و بیست و هفتم) و تعیین کلیه اعضای کارگروه به عنوان نمایندگان ویژه رئیس جمهور دلالت بر این دارد که خاصیتی موردی و ضرورتی مشخص سبب تصویب این مقرره و تشکیل کارگروه مورد نظر بوده است. اما چه خاصیت موردی و ضرورت مشخصی؟ پاسخی در دست نیست. به هر ترتیب به نظر می رسد که با از میان رفتن این خاصیت موردی و ضرورت مشخص که برای ما ناشناخته و نامعلوم است، صلاحیت و اختیارات این کارگروه نیز - که جنبه استثنائی و موقت دارد- باید پایان پذیرد. 

3- هیئت وزیران در تاریخ 25/11/1391 مقرره دیگری را در ارتباط با این مقرره به تصویب می‎ رساند. به موجب مقرره جدید، رئیس مرکز همکاری ‎های فناوری و نوآوری نهاد ریاست جمهوری به ترکیب اعضای کارگروه صنعت هوایی موضوع تصویب نامه شماره 196680/ت 43505هـ مورخ 6/10/1390 اضافه می ‎شود (مقرره به شماره ابلاغ 246001/ت43505هـ).

4- با اینکه هدف از تشکیل «کارگروه صنعت هوایی» بررسی و اتخاذ تدابیر لازم برای توسعه صنعت هواپیمایی بوده است، اما نباید فراموش کرد که قانون هواپیمایی کشوری ایران نیز اهتمام در پیشرفت و توسعه هواپیمایی کشوری را از جمله وظایف سازمان هواپیمایی کشوری، آن هم وظایف عمده این سازمان خوانده است. بنابراین در مقابل صلاحیت و اختیار این کارگروه در امر توسعه صنعت هواپیمایی که برخاسته از یک خاصیت موردی و ضرورتی مشخص است، صلاحیت، اختیار و حتی تکلیف عمده و قانونی یک نهاد تخصصی به نام سازمان هواپیمایی کشوری وجود دارد که فاقد خاصیت موردی است و امری عمومی و همیشگی تلقی می‎شود.

5- آیا مقرره مورخ 20/09/1390 امر «تصویب و اصلاح آیین نامه ها و مقررات مربوط به موضوع» را به وزیران عضو کارگروه تفویض کرده است یا آنکه تنها امر «تصمیم گیری در خصوص تصویب و اصلاح آیین نامه ها و مقررات مربوط به موضوع» به وزیران عضو کارگروه تفویض شده است؟ هر دو تفسیر از نظر ادبی و متنی محتمل است اما با این حال نظر به اینکه تصمیمات و مصوبات اکثریت وزیران عضو کارگروه در حکم تصمیمات رئیس جمهور و هیئت وزیران به شمار می رود، پرسش این است که آیا تاکنون تصمیم یا مصوبه ای توسط اکثریت وزیران عضو کارگروه اتخاذ گردیده و به طور کلی چه تصمیمات و مصوباتی توسط این کارگروه (اکثریت اعضا یا وزیران عضو) صادر شده است؟ انتشار این تصمیمات و مصوبات (در صورت وجود) کمک زیادی به شناخت ماهیت «کارگروه صنعت هوایی»، عملکرد و فعالیت آن در نظام حقوق هوایی ایران و همچنین اهمیت و تأثیر آن بر صنعت هوانوردی ما خواهد کرد.