«بازار خودرو؛ عطشِ فروش، کمبودِ قطعه»
مهرناز خوشبخت روزنامه‌نگار
بازار خودروی ایران این روزها صحنه تکرار یک معضل قدیمی اما با بازیگران تازه است؛ چینی‌ها آمده‌اند، بازار را گرفته‌اند، اما مشتریان را بی‌پناه گذاشته‌اند. در حالی‌که خیابان‌ها پر شده از مدل‌های وارداتی و مونتاژی چینی، نمایندگی‌ها از کمبود قطعه می‌گویند و مالکان این خودروها هفته‌ها سرگردان، منتظر یک قطعه ساده می‌مانند. عجیب‌تر آنکه واردکنندگانی که با هزار تبلیغ و طرح فروش، بازار را تسخیر کرده‌اند، کوچک‌ترین برنامه‌ای برای تأمین قطعات یدکی ندارند؛ گویی وظیفه آنها فقط فروش است و بس.
واقعیت این است که بحران کمبود قطعه فقط دامان خودروهای چینی را نگرفته؛ بخش قابل‌توجهی از خودروهای داخلی هم به دلیل وابستگی به قطعات وارداتی چین، درگیر این بحران‌اند. یعنی نه تنها کیفیت مونتاژی‌ها و وارداتی‌ها زیر سؤال است، بلکه «خودروهای به ظاهر داخلی» هم بر شانه قطعات خارجی ایستاده‌اند و با هر اختلال ارزی، چراغ تعمیرگاه‌ها یکدست قرمز می‌شود.
اظهارات رئیس کمیته لوازم یدکی انجمن همگن قطعه‌سازان، تصویر دقیق‌تری از عمق مشکل می‌دهد:
بسیاری از قطعات «نیمه‌داخلی» در حقیقت بدون اجزای وارداتی کامل نمی‌شوند و همین اجزا ماه‌هاست پشت درهای بسته تخصیص ارز مانده‌اند. وقتی ثبت سفارشِ سال گذشته پس از پنج ماه هم باز نشده، چطور می‌توان انتظار داشت تولیدکننده یا مونتاژکار قطعه نهایی را به موقع تحویل دهد؟ زنجیره تولید در گلوگاه ارزی قفل شده و نتیجه‌اش صف‌های طولانی مشتریانی‌ست که با پاسخ تکراری «قطعه نیست» مواجه می‌شوند.
اما در میان همه مشکلات، رفتار برخی واردکنندگان خودروهای CBU هم جای تأمل دارد. این شرکت‌ها منابع ارزی خود را نه برای قطعه، بلکه برای واردات بیشتر خودرو خرج کرده‌اند. فروش مهم‌تر از خدمات پس از فروش شده و قطعه، آخرین اولویت. در حالی‌که براساس ضوابط، واردکننده موظف است بخشی از ارز دریافتی را صرف تأمین قطعه کند. وقتی این تکلیف رعایت نشود، مشتری همان لحظه تحویل خودرو وارد ریسک خرابی و بلاتکلیفی می‌شود.
این همه نشان می‌دهد نبود نظارت مؤثر در بازار خودرو، تنها یک ضعف اجرایی نیست؛ یک هزینه اجتماعی است که مردم می‌پردازند. مالک خودرویی که در نبود گزینه‌های باکیفیت مجبور به خرید مدل‌های چینی شده، حق ندارد حتی از قطعه ساده‌ای بهره‌مند شود که شرکت همراه با خودرو باید متعهد به تأمین آن باشد؟
اگر نظارت‌ها دقیق، شفاف و بدون مسامحه نباشد، همین چرخه دوباره تکرار می‌شود:
خودروساز و واردکننده سود می‌برند، بازار تشنه می‌ماند و مصرف‌کننده، تنها بازنده داستان است.
بازار خودرو امروز بیش از هر چیز نیازمند انضباط، مسئولیت‌پذیری و نظارت سختگیرانه است؛ تا قطعه، به اندازه خودرو مهم شمرده شود، و مشتری بداند خرید یک خودرو، آغاز یک دردسر طولانی نخواهد بود.
