در گفتگو با جهان اقتصاد مطرح شد؛ جهان در بی‌ثباتی؛ کالاها کمیاب و قیمت‌ها صعودی
راضیه احمدوند
تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای جریان کالاها و مواد اولیه را مختل کرده و فشار هزینه‌ها را بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان افزایش داده است. جهان در حال ورود به دوره‌ای است که امنیت تأمین کالا و تاب‌آوری زنجیره‌ها اهمیت بیشتری از ارزان بودن آن‌ها دارد.
حسن طاهری، کارشناس اقتصاد در گفتگو با جهان اقتصاد، با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر، ریسک‌های سیاسی و منطقه‌ای به یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر تجارت جهانی تبدیل شده است، گفت: جنگ‌ها، تحریم‌ها، اختلافات مرزی و محدودیت‌های اقتصادی باعث شده‌اند جریان کالاها و مواد اولیه به‌طور مکرر دچار اختلال شود و شرکت‌ها نتوانند برنامه‌ریزی بلندمدت دقیقی داشته باشند. این وضعیت نه تنها تولید و تجارت را تحت فشار قرار داده، بلکه زندگی روزمره مردم را نیز با افزایش قیمت‌ها و تورم درگیر کرده است.
وی افزود: اختلال در مسیرهای تجاری باعث افزایش هزینه حمل‌ونقل شده و زمان رسیدن کالاها به بازارها طولانی‌تر شده است. مسیرهایی که سال‌ها با ثبات فعالیت می‌کردند، حالا به دلیل ناامنی‌های منطقه‌ای و محدودیت‌های سیاسی دیگر قابل اعتماد نیستند. این تغییرات فشار مضاعفی بر زنجیره‌های تأمین وارد می‌کند و هزینه تولید و واردات کالاها را بالا می‌برد.
طاهری ادامه داد: شرکت‌ها برای مقابله با این شرایط، تولید خود را به مناطق نزدیک‌تر به بازار مصرف منتقل کرده و منابع تأمین خود را از کشورهای پایدارتر انتخاب می‌کنند. این تغییرات باعث افزایش تاب‌آوری زنجیره‌ها شده، اما هزینه سرمایه‌گذاری و تولید را نیز بالاتر برده است. در نتیجه، حتی کالاهایی که قبلاً ارزان و در دسترس بودند، اکنون با قیمت‌های بالاتر و عرضه محدود وارد بازار می‌شوند.
این فعال اقتصادی بیان کرد: افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل به سرعت بر قیمت کالاها اثر گذاشته و فشار تورمی در کشورهای مختلف تشدید شده است. قیمت مواد اولیه، انرژی، فلزات صنعتی و کالاهای مصرفی روزبه‌روز افزایش پیدا کرده و هر اختلال کوچک در تأمین، واکنش فوری بازارها را به دنبال دارد. این نوع تورم، برخلاف تورم ناشی از افزایش تقاضا، ناشی از اختلال عرضه و ریسک‌های منطقه‌ای است و کنترل آن بسیار دشوارتر است.
همچنین، تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای همچنین بر برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری شرکت‌ها اثر مستقیم گذاشته است. محدودیت‌های صادرات، تعرفه‌های هدفمند و تحریم‌های منطقه‌ای باعث شده‌اند بسیاری از بنگاه‌ها نتوانند برآورد دقیقی از هزینه‌ها و درآمدهای خود داشته باشند و ناچار به بازآرایی زنجیره‌های تأمین شوند. این بازآرایی شامل جابجایی تولید به کشورهای نزدیک‌تر، انتخاب شرکای تجاری قابل اعتماد و ذخیره‌سازی استراتژیک مواد اولیه است.
طاهری در ادامه با تاکید بر اینکه جهان در حال ورود به دوره‌ای است که جریان تجارت بدون وقفه دیگر تضمین‌شده نیست و امنیت تأمین کالاها از اهمیت بالاتری نسبت به قیمت آن‌ها برخوردار شده است، خاطرنشان ساخت: کشورها و شرکت‌ها برای مقابله با این وضعیت نیازمند افزایش تاب‌آوری زنجیره‌ها، تنوع منابع تأمین، ایجاد ذخایر استراتژیک و برقراری شراکت‌های بلندمدت هستند. این تغییرات نشان می‌دهد که تجارت جهانی در حال عبور از دوره جهانی‌سازی یکپارچه به مرحله‌ای چند بلوکی و مقاوم است که تصمیمات اقتصادی بیش از پیش با سیاست‌ها و ریسک‌های منطقه‌ای گره خورده‌اند.
به گفته او، پیامد این تغییرات برای مصرف‌کنندگان به وضوح قابل مشاهده است: قیمت کالاها و خدمات تحت فشار هزینه تولید و حمل‌ونقل افزایش یافته و تورم در بسیاری از کشورها پایدار شده است. برای شرکت‌ها نیز این شرایط به معنای افزایش هزینه‌ها و پیچیدگی در برنامه‌ریزی تولید و سرمایه‌گذاری است. تاب‌آوری زنجیره‌های تأمین و انتخاب شرکای قابل اعتماد، ابزارهای اصلی رقابت اقتصادی در دهه آینده خواهند بود.
این کارشناس اقتصاد ادامه داد: اختلال‌های جهانی نشان می‌دهند که جهان دیگر به سیستم تجارت یکپارچه و ارزان گذشته بازنخواهد گشت. قیمت‌ها، تأمین کالاها و جریان تجارت نه تنها تابع عرضه و تقاضا، بلکه بازتاب مستقیم سیاست‌های منطقه‌ای و ریسک‌های ژئوپولیتیک هستند. امنیت تأمین، تاب‌آوری زنجیره‌ها و توانایی مقابله با بحران‌ها، شاخص‌های اصلی موفقیت در بازار جهانی جدید به شمار می‌روند.
همچنین، اختلال در تجارت جهانی نه تنها اقتصاد، بلکه جوامع و سیاست داخلی کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افزایش قیمت کالاهای اساسی، فشار بر خانوارها و نابرابری اقتصادی را شدت می‌دهد و می‌تواند به نارضایتی اجتماعی منجر شود. دولت‌ها برای مقابله با این وضعیت مجبور به سیاست‌های حمایتی، افزایش یارانه‌ها و کنترل قیمت‌ها شده‌اند که خود هزینه‌های مالی جدیدی به همراه دارد و محدودیت‌های بودجه‌ای ایجاد می‌کند.
وی در پایان گفت: اختلال در زنجیره تأمین و رقابت بر منابع طبیعی، بازار انرژی و مواد اولیه را دچار نوسان شدید کرده است. کشورها برای تضمین تأمین سوخت، فلزات و مواد معدنی استراتژیک، ذخایر خود را افزایش داده و به دنبال منابع جایگزین هستند. این رقابت موجب افزایش قیمت‌ها، تأخیر در پروژه‌های صنعتی و محدودیت در دسترسی به برخی کالاهای حیاتی شده است و فشار مضاعفی بر صنایع تولیدی و حمل‌ونقل وارد می‌کند.
تجارت جهانی در حال حرکت به سمت سیستمی چندقطبی و مقاوم است. کشورها و شرکت‌ها به تدریج به سمت ایجاد شبکه‌های محلی و منطقه‌ای، تنوع منابع تأمین و تقویت تاب‌آوری زنجیره‌ها حرکت می‌کنند. در این مسیر، کشورهایی که بتوانند امنیت تأمین کالا و انرژی را تضمین کنند و زیرساخت‌های مقاوم ایجاد کنند، سهم بیشتری از بازار جهانی را به دست خواهند آورد و کشورهای وابسته به تأمین خارجی پرریسک، با فشار هزینه و محدودیت‌های تجاری بیشتری روبه‌رو خواهند شد.
