مرد سال فولاد یا چهره سال صنعت؟ نگاهی تازه به افتخارآفرینی بدون مرز جنسیت
مهرناز خوشبخت روزنامه‌نگار
در روزهایی که صنعت فولاد ایران با چالش‌های پیچیده و فرصت‌های نوین روبه‌روست، انتخاب مهدی نصر آزادانی، معاون شرکت صبا فولاد خلیج فارس به عنوان «مرد سال فولاد ایران» نه‌تنها نشانه‌ای از شایستگی‌های فردی ایشان بلکه نمادی از تلاش‌های بی‌وقفه و مدیریت هوشمندانه در یکی از حساس‌ترین حوزه‌های صنعتی کشور است این انتخاب را باید به فال نیک گرفت و به ایشان تبریک گفت؛ چرا که در دورانی که فولاد به عنوان ستون فقرات توسعه صنعتی شناخته می‌شود، نقش مدیران تحول‌گرا و آینده‌نگر بیش از پیش اهمیت یافته است. نصر آزادانی با رویکردی علمی، تجربه‌محور و مبتنی بر توسعه پایدار، توانسته‌اند در مسیر ارتقای بهره‌وری، تعاملات بین‌المللی و به‌روزسازی فرآیندهای تولید گام‌های مؤثری بردارند و این عنوان تأییدی بر همین مسیر موفقیت‌آمیز است.
اما در کنار این تبریک، پرسشی بنیادین نیز مطرح می‌شود که نباید از آن غافل شد چرا هنوز از عنوان «مرد سال» استفاده می‌کنیم؟ آیا زمان آن نرسیده که در ادبیات صنعتی و رسانه‌ای خود بازنگری کنیم و از واژگان فراگیرتر و بی‌طرف‌تری بهره ببریم؟ واقعیت این است که در سال‌های اخیر، ترکیب جنسیتی دانش‌پذیران رشته‌های مهندسی به‌ویژه در دانشگاه‌های معتبر کشور، به‌طرز چشمگیری تغییر کرده و در بسیاری از موارد تعداد دانشجویان زن از مردان پیشی گرفته است این روند نه‌تنها در آمارها بلکه در کیفیت علمی و پژوهشی نیز قابل مشاهده است. زنان جوانی که با انگیزه، دانش و جسارت وارد عرصه‌های فنی و صنعتی می‌شوند دیگر صرفاً ناظر یا حاشیه‌نشین نیستند بلکه در حال تبدیل شدن به بازیگران اصلی این میدان‌اند.
صنعت فولاد که تا دیروز به‌عنوان قلمرو مردانه شناخته می‌شد، امروز در آستانه تحولی اجتماعی و فرهنگی قرار دارد. حضور زنان در بخش‌های تحقیق و توسعه، کنترل کیفیت، مدیریت پروژه و حتی در برخی موارد در خطوط تولید نشان می‌دهد که مرزهای جنسیتی در حال فروپاشی‌اند این تحول، نه حاصل شعارهای تبلیغاتی بلکه نتیجه تغییرات واقعی در ساختار آموزشی، فرهنگی و اقتصادی کشور است بنابراین، اصرار بر استفاده از عنوان‌هایی چون «مرد سال» نه‌تنها نادیده گرفتن این واقعیت‌هاست بلکه می‌تواند به‌نوعی بازتولید کلیشه‌های جنسیتی در فضایی باشد که نیازمند نگاه برابر و بی‌طرفانه است.
همچنین در نگاه رسانه استفاده از واژگان جنسیت‌محور در عناوین افتخاری می‌تواند پیام‌های ضمنی نادرستی منتقل کند. وقتی می‌گوییم «مرد سال فولاد»، ناخودآگاه این تصور را تقویت می‌کنیم که این صنعت متعلق به مردان است و زنان در آن جایگاهی ندارند یا نمی‌توانند داشته باشند این در حالی است که بسیاری از زنان متخصص با وجود موانع ساختاری و فرهنگی، توانسته‌اند در حوزه‌های صنعتی بدرخشند و شایستگی‌های خود را اثبات کنند. آیا بهتر نیست از عنوان‌هایی چون «شخص برتر سال در صنعت فولاد» یا «چهره تأثیرگذار سال» استفاده کنیم که هم بار معنایی مثبت دارند و هم از منظر جنسیتی خنثی‌اند؟
صنعت فولاد نیازمند جذب و حفظ استعدادهای متنوع است. تنوع جنسیتی اگر به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند منجر به افزایش خلاقیت، بهبود تصمیم‌گیری و ارتقای بهره‌وری شود. مطالعات بین‌المللی نشان داده‌اند که تیم‌های متنوع، عملکرد بهتری دارند و در مواجهه با چالش‌ها، راه‌حل‌های نوآورانه‌تری ارائه می‌دهند بنابراین، حذف واژگان جنسیت‌محور از ادبیات صنعتی نه‌تنها یک ضرورت فرهنگی بلکه یک راهبرد مدیریتی هوشمندانه است.
به‌عنوان کسی که سال‌ها در حوزه رسانه‌های صنعتی فعالیت داشته‌ام، معتقدم که زبان رسانه نه‌تنها بازتاب‌دهنده واقعیت‌هاست بلکه در شکل‌دهی به آن‌ها نیز نقش دارد. وقتی رسانه‌ها از عنوان‌های بی‌طرفانه استفاده کنند به‌نوعی مسیر را برای حضور برابرتر زنان در صنعت هموار می‌کنند این تغییر شاید در ابتدا کوچک و نمادین به نظر برسد، اما در بلندمدت می‌تواند تأثیرات عمیقی بر فرهنگ سازمانی و اجتماعی داشته باشد.
در نهایت، ضمن تبریک مجدد به نصر آزادانی برای کسب این عنوان ارزشمند، امیدوارم که در سال‌های آینده شاهد انتخاب «شخص برتر سال در صنعت فولاد» باشیم، عنوانی که نه‌تنها شایستگی‌های فردی را ارج می‌نهد بلکه به اصول برابری و عدالت جنسیتی نیز پایبند است. صنعت فولاد ایران برای رسیدن به قله‌های جهانی، نیازمند همه استعدادهاست، فارغ از جنسیت و این تنها با تغییر نگاه و زبان ما ممکن خواهد شد.
