تأثیرات عالی و تالی بی خطری پرواز در حقوق هوایی
ایمنی هوایی یا بی خطری پرواز، نقطه مرکزی و کانونی حقوق هوایی و حیاتی ترین واحد و عنصر تحلیلی این رشته و دانش است. درست همان گونه که حقوق مدنی را مشحون از اعمال حقوقی می دانند و از تأثیر اراده در حقوق مدنی گفت و گو می کنند، حقوق هوایی را نیز باید آکنده از ایمنی پرواز دانست و از تأثیر شگرف بی خطری پرواز در حقوق هوایی و توسعه و تکامل این رشته و دانش یاد کرد، تأثیری که به باور من در میان دیگر تأثیرات، حقیقی ترین نوع تأثیر به شمار می رود.
در این مقطع به یکی از مهم ترین اشکال تأثیر بی خطری پرواز در حقوق هوایی خواهم پرداخت. در این شکل، ایمنی هوایی به دو گونه بر نحوه تقریر و انشای مقررات هوانوردی اثر می گذارد.
ایمنی هوایی در مواقعی، اصلِ حکم، مقرره یا قاعده را صورت می دهد یا اینکه اصل حکم، مقرره یا قاعده را توجیه و مدلل می کند. من این گونه از تأثیر ایمنی پرواز در حقوق هوایی را «تأثیر اولیه»، «تأثیر عالی» یا «تأثیر مقدم» اصطلاح می کنم. در مواقعی نیز ایمنی هوایی، استثنایی را برای اصل حکم، مقرره یا قاعده پدید می آورد.
این گونه از تأثیر ایمنی پرواز در حقوق هوایی را نیز «تأثیر ثانویه»، «تأثیر تالی» یا «تأثیر مؤخر» عنوان می کنم. بنابراین، ایمنی هوایی در حقوق صنعت هوانوردی، گاهی قاعده سازی یا حکم سازی می کند، اما گاهی استثنای قاعده، اصل یا حکم را می سازد. شواهد و مدارک فراوانی بر این گونه از تأثیرات عالی و تالی در حقوق هوایی و کدهای هوانوردی دیده می شود؛ از آن جمله:
1-در رابطه با توانخواهان و دسترسی برابر به خدمات هوایی، تأثیر تالی ایمنی هوایی را نیک می توان مشاهده کرد. اگر اصل عدم تبعیض، متصدیان حمل و نقل هوایی را از تحمیل شرایط خاص بر مسافرت هوایی اشخاص توانخواه باز می دارد، اما اجرای الزامات ایمنی مقرر توسط حقوق بین الملل یا اتحادیه اروپا و یا حقوق ملی و همچنین اجرای الزامات ایمنی مقرر توسط مرجعی که گواهی بهره بردار هوایی را برای متصدی حمل ونقل هوایی صادر کرده است، استثایی بر پیکره اصل می زند و اصل را از محتوای خود منحرف میکند (ماده 3 و 4 مقرره 1107/2006 پارلمان و شورای اروپا در خصوص حقوق اشخاص معلول و کم تحرک در هنگام مسافرت هوایی).
2-ماده (46) کد هوانوردی روسیه با عنوان «احداث در مجاورت فرودگاه»، نمونه روشنی از تأثیر عالی ایمنی هوایی و بی خطری پرواز در مقررات فرودگاهی است. بر بنیاد این ماده، طراحی، احداث (ساخت) و توسعه شهرک ها و روستاها و همچنین احداث و بازسازی بنگاه های صنعتی و کشاورزی و سایر بنگاه هایی که در مجاورت فرودگاه مستقر هستند، اگرچه غیرمجاز نیست اما از شرایط ویژه ای تبعیت می کند. چنین فعالیت هایی ضرورتاً با ملاحظه مقتضی به مقوله ایمنی پروازها و اثرات نامطلوب احتمالی تجهیزات و پروازهای هواپیما نسبت به سلامت اشخاص و فعالیتهای نهادهای حقوقی و نیز توافق با مالک فرودگاه صورت خواهد گرفت.
به باور من، در حالی که ایمنی هوایی و بی خطری پرواز، اصیل ترین رکن و واحد تحلیلی در فلسفه حقوق هوایی به شمار می رود، اما این رکن و واحد اصیل، سهم قابل توجهی را به خود در ادبیات حقوقی ما و به ویژه ادبیات حقوق هوایی ایران اختصاص نداده است.
میلاد صادقی - وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق هوافضا
