زمین؛ حلقه گمشدهای که میتواند بازار مسکن را از بنبست نجات دهد
علیرضا زندیان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس
بحران مسکن در سالهای اخیر به یکی از سنگینترین مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. افزایش پیدرپی قیمتها، افت توان خرید خانوارها و کندی ساختوسازهای دولتی موجب شده بخش بزرگی از مردم، خانهدار شدن را هدفی دور از دسترس بدانند. در چنین شرایطی، توجه به راهکارهایی که هم کمهزینه و هم اثربخش هستند اهمیت بیشتری پیدا میکند. یکی از این راهکارها، واگذاری زمین آمادهسازیشده به مردم است؛ اقدامی که بسیاری از کارشناسان آن را کلید اصلی حل گره بازار مسکن میدانند.
تجربه سالهای گذشته نشان میدهد هر زمان زمین مناسب و قابل ساخت در اختیار مردم قرار گرفته، فرآیند ساختوساز با سرعت بالا و کیفیت قابل قبول پیش رفته است. توان ساخت در جامعه وجود دارد و مردم هم انگیزه و هم تجربه لازم را دارند. اما زمانی که زمین مناسب فراهم نشود، حتی بهترین طرحهای مسکنی نیز به نتیجه نمیرسند. در حال حاضر، نبود زمین مناسب مهمترین مانع تحقق برنامههای مسکن محسوب میشود.
ساختوساز دولتی به دلیل هزینه بالا، بروکراسی گسترده و زمانبر بودن، نمیتواند پاسخگوی نیاز انبوه مسکن باشد. در مقابل، واگذاری زمین به مردم بدون تحمیل بار مالی سنگین به دولت، ظرفیت واقعی ساخت را فعال میکند و میتواند روند تولید مسکن را بهطور چشمگیری سرعت ببخشد. این شیوه در سالهای مختلف امتحان خود را پس داده و اثربخشی آن برای همه روشن است.
برنامه هفتم توسعه نیز تکلیف را مشخص کرده است. مطابق ماده 50، دولت موظف است هر سال درصد مشخصی به محدودههای سکونتی قابل توسعه کشور اضافه کند؛ اقدامی که زیربنای تولید زمین و گسترش ساختوساز محسوب میشود. اما شواهد نشان میدهد اجرای این حکم قانونی با سرعت لازم پیش نمیرود. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند و افزایش محدودهها جدی گرفته نشود، فشار بر بازار مسکن همچنان رو به افزایش خواهد بود.
بحران موجود نه به دلیل نبود منابع، بلکه به علت نبود تصمیمگیری مؤثر است. تا زمانی که سیاست زمین اصلاح نشود، حتی پرهزینهترین طرحهای دولتی نیز نمیتوانند تعادل را به بازار مسکن برگردانند. آزادسازی زمین و واگذاری آن به مردم، میتواند موتور ساختوساز را فعال کند و روند خانهدار شدن اقشار مختلف را واقعبینانهتر و دستیافتنیتر سازد.
اگر دولت این مسیر را بهعنوان محور اصلی سیاستهای مسکنی خود انتخاب کند، امید به کاهش فشار بازار و افزایش سرعت ساخت مسکن دوباره زنده خواهد شد. واگذاری زمین نه تنها یک اقدام اقتصادی، بلکه یک ضرورت اجتماعی برای عبور از بحران فعلی است.
