ناترازی و آینده اقتصاد ایران

ناترازی اقتصادی ایران یکی از چالش‌های مهم پیش روی کشور است که در بخش‌های مختلفی مانند بودجه، بانک‌ها، انرژی و تجارت خارجی مشاهده می‌شود. این ناترازی‌ها تأثیرات جدی بر رشد اقتصادی، تورم و رفاه عمومی دارند. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین ناترازی‌های اقتصادی ایران می‌پردازیم:

۱. ناترازی بودجه

یکی از مشکلات اساسی اقتصاد ایران، کسری بودجه مزمن است. دولت هزینه‌های زیادی دارد، اما درآمدهایش (عمدتاً مالیات و فروش نفت) به اندازه کافی نیستند. این مساله منجر به استقراض از بانک مرکزی یا فروش اوراق بدهی می‌شود که خود عاملی برای افزایش پایه پولی و تورم است.

۲. ناترازی نظام بانکی

بخش بانکی ایران با دارایی‌های منجمد، مطالبات معوق و نرخ بهره نامتعادل مواجه است. بانک‌ها مجبورند برای تأمین نقدینگی، از بانک مرکزی استقراض کنند که منجر به افزایش نقدینگی و تورم می‌شود. همچنین، برخی بانک‌ها به دلیل سیاست‌های نادرست، تسهیلاتی ارائه داده‌اند که بازگشت آن‌ها با مشکل روبه‌رو است.

۳. ناترازی در بازار انرژی

در بخش انرژی، قیمت‌گذاری دستوری سوخت و برق باعث شده تا دولت یارانه‌های هنگفتی پرداخت کند. این امر علاوه بر افزایش فشار بر بودجه، باعث مصرف بیش از حد انرژی و قاچاق سوخت شده است. ایران یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی در جهان است، اما به دلیل ناکارآمدی سیستم، از این منابع به‌درستی بهره‌برداری نمی‌شود.

۴. ناترازی تجاری و ارزی

تحریم‌ها و سیاست‌های ارزی نامناسب موجب شده تا تراز تجاری ایران دچار مشکل شود. وابستگی بیش از حد به صادرات نفتی و محدودیت‌های بین‌المللی باعث کاهش درآمدهای ارزی شده و به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی انجامیده است. سیاست‌های ارزی ناکارآمد نیز گاهی به تشدید این وضعیت کمک کرده‌اند.

۵. ناترازی در بازار کار

نرخ بالای بیکاری، به‌ویژه در بین جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، از دیگر چالش‌های پیش روی اقتصاد ایران است. بازار کار توان جذب نیروی متخصص را ندارد، و بسیاری از مشاغل موجود نیز با بهره‌وری پایین مواجه‌اند.

چشم‌انداز و راهکارها

برای حل این ناترازی‌ها، نیاز به اصلاحات ساختاری و سیاست‌گذاری‌های درست وجود دارد. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارت‌اند از:

اصلاح نظام مالیاتی برای کاهش وابستگی بودجه به نفت

کاهش نقش دولت در اقتصاد و افزایش بهره‌وری شرکت‌های دولتی

بازنگری در سیاست‌های انرژی برای جلوگیری از هدررفت منابع

آزادسازی تدریجی نرخ ارز و مدیریت صحیح بازار پولی و مالی

تسهیل فضای کسب‌وکار برای ایجاد اشتغال پایدار

اگر اصلاحات لازم انجام نشود، ناترازی‌های اقتصادی می‌توانند به بحران‌های عمیق‌تر مانند تورم افسارگسیخته، سقوط ارزش پول ملی و رکود اقتصادی منجر شوند.