جهان اقتصاد گزارش می دهد؛ ۴ ماه پس از جنگ؛ «تهران» شهر بدون پناهگاه

جهان اقتصاد: غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، بر لزوم آمادگی کامل زیرساخت‌های شهری در برابر تهدیدات نوین تأکید کرد و گفت: «شهرداران موظف‌اند پناهگاه‌های شهری را شناسایی، به‌روزرسانی و آماده‌سازی کنند تا در شرایط اضطراری، جان مردم حفظ شود.»

او با اشاره به ماده ۲۶ قانون پدافند غیرعامل که در سال ۱۳۹۹ به تصویب مجلس رسیده، افزود: «بی‌توجهی عمدی یا سهوی به ضوابط پدافند غیرعامل، جرم‌انگاری شده و مدیران شهری که در این زمینه کوتاهی کنند، تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.» جلالی با انتقاد از رویکرد برخی شهرداری‌ها که پدافند غیرعامل را در حاشیه برنامه‌های خود قرار داده‌اند، هشدار داد: «تهدیدات امروز دیگر محدود به جنگ کلاسیک نیست؛ حملات سایبری، شیمیایی، بیولوژیک و حتی الکترومغناطیسی می‌توانند در کسری از ثانیه یک کلان‌شهر را فلج کنند و بدون پناهگاه‌های استاندارد، تلفات انسانی به طرز فاجعه‌باری افزایش خواهد یافت.»

در این میان، وضعیت تهران به عنوان پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر کشور، بیش از هر جای دیگری نگران‌کننده است. شهرداری تهران، علی‌رغم بودجه‌های کلان سالانه و ادعای مدیریت هوشمند شهری، عملاً هیچ اقدام مؤثر و قابل‌توجهی برای آماده‌سازی پناهگاه‌های شهری انجام نداده است.

تهران، شهری با بیش از 10 میلیون جمعیت ساکن و میلیون‌ها نفر جمعیت شناور روزانه، همچنان یک شهر بی‌پناه است؛ بدون پناهگاه‌های کافی و بدون حتی شناسایی فضاهای موجود برای تبدیل به پناهگاه موقت.

در حالی که سازمان پدافند غیرعامل بارها فهرست ایستگاه‌های مترو، پارکینگ‌های طبقاتی، تونل‌های شهری و زیرزمین‌های ساختمان‌های دولتی را به عنوان ظرفیت‌های بالقوه پناهگاهی معرفی کرده، شهرداری تهران حتی یک پروژه عملیاتی برای تجهیز این فضاها به سیستم‌های تهویه، ذخیره آب، روشنایی اضطراری یا درهای ضد انفجار اجرا نکرده است.

این بی‌توجهی در حالی رخ می‌دهد که بودجه شهرداری تهران در سال ۱۴۰۴ بسیار سنگین است و بخش قابل‌توجهی از آن صرف پروژه‌های نمایشی، نصب بنرهای تبلیغاتی و مراسم‌های پرهزینه شده است.

در خیابان‌های تهران، بنرهای عظیم با شعارهای «تهران دوست داشتنی» آویزان است اما زیر پوست شهر، هیچ پناهگاهی برای روزهایی که ممکن است موشک، حمله شیمیایی یا حتی زلزله شدید رخ دهد، وجود ندارد.

اگر امروز حمله‌ای هوایی یا موشکی به تهران صورت گیرد، مردم کجا باید پناه بگیرند؟ زیر پل‌های عابر پیاده؟ در پارکینگ‌های بدون تهویه؟ یا در ایستگاه‌های مترویی که درهایشان حتی در برابر گرد و غبار معمولی هم مقاوم نیست؟

این پرسش‌ها بدون پاسخ مانده‌اند، چون شهرداری به جای سرمایه‌گذاری روی امنیت زیرساختی، بودجه را صرف ظاهر شهر کرده است.

سازمان پدافند غیرعامل بارها هشدار داده که تهران به دلیل تمرکز سیاسی، اقتصادی و جمعیتی، هدف نخست هر تهدید خارجی است. در جنگ‌های مدرن، هدف اصلی فلج کردن کلان‌شهرها از طریق اختلال در زیرساخت‌ها و ایجاد وحشت جمعی است.

بدون پناهگاه، حتی یک حمله محدود می‌تواند به فاجعه انسانی تبدیل شود. اما شهرداری تهران همچنان در خواب غفلت است. نه تنها پناهگاه جدیدی ساخته نشده، بلکه پناهگاه‌های قدیمی دوران جنگ تحمیلی نیز تخریب شده یا به کاربری‌های دیگری اختصاص یافته‌اند. این نمونه‌ها نشان‌دهنده عمق بی‌توجهی است.

شهرداری تهران باید بداند که امنیت مردم، اولویت اول مدیریت شهری است، نه نصب بنر و برگزاری جشنواره.

بودجه‌ای که صرف هزاران بنر تبلیغاتی می‌شود، می‌تواند برای تجهیز ۱۰ ایستگاه مترو به پناهگاه استاندارد هزینه شود.

به جای رنگ‌آمیزی دیوارها و نصب المان‌های تزئینی، باید تونل‌های شهری را به پناهگاه تبدیل کرد.

تهران نباید شهری بی‌پناه بماند. مردم تهران حق دارند در امنیت زندگی کنند، نه در ترس دائمی از فردایی که ممکن است پناهگاهی برایشان وجود نداشته باشد.

در تایید این گزارش، رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز گفته است که متأسفانه در تهران و شهرهای دیگر به صورت کامل پناهگاهی نداریم؛ بایستی با توجه به تجربیات زمان جنگ از همان پناهگاه‌هایی که بعضی مواقع ضروری در بعضی فضاها احداث شده، استفاده کنیم.

باید توجه داشت که نظام جامع پدافند غیرعامل در تهران وجود ندارد؛ ستادهایی که در زمان جنگ برای ساخت پناهگاه فعال بودند، پس از پایان جنگ منحل شدند و دیگر بازتعریفی برای مقابله با شرایط بحرانی مشابه نداشتند. مدیریت شهری در این سال‌ها، حتی در مواجهه با بحران‌هایی ساده مانند بارندگی و خاموشی‌ها هم دچار چالش‌ مدیریت بحران شده