کارشناس اقتصادی در گفتوگو با جهان اقتصاد
کشور به بزرگترین صادرکننده انرژی مجازی دنیا تبدیل شده است
زمانی که رقابت پذیری محصول صادراتی کشور به دلیل ارزش محصول تولیدی نیست بلکه به دلیل انرژی ارزانی است که به وسیله آن، محصولی صادراتی تولید و طی این فرآیند صادرات می شود؛ بهاین موضوع انرژی مجازی و صنایع گرفتار در آن را صنایع گرفتار به تله انرژی مجازی می گویند. انرژی مجازی در اصل به وضعیتی گفته می شود که صنایع ایران در آن گرفتار شدهاند.
به گزارش خبرنگار جهان اقتصاد، به طور مثال، شرکت های متانولی ایران تنها و تنها با رانت خوراک ارزان زنده هستند و با واقعی شدن قیمت نرخ خوراک پتروشیمیها، به طور کلی صادرات متانول حذف شده و تولید آن نیز از صرفه اقتصادی خواهد افتاد. در چنین شرایطی که صادرات محصولات خام صنعت پتروشیمی نظیر متانول یا صنایع فولادی شدیدا به رانت خوراک و سوخت ارزان یا به طور کلی به انرژی ارزان وابسته است، در اصل رقابت پذیری محصول صادراتی ما به دلیل ارزش محصول تولیدی نیست بلکه به دلیل آن انرژی ارزانی است که طی این فرآیند صادرات می شود. کشور ما با توجه به حجم بالای یارانه انرژی صنعت و همچنین ارزش بسیار پایین محصولات صادراتی به بزرگترین صادرکننده انرژی مجازی دنیا تبدیل شده است. نظرات علی قنبری را به عنوان یک اقتصاددان در خصوص این موضوع در ادامه می خوانید.
قنبری با اشاره به این که در کشورهای پیشرفته حمایت از صنایع مقطعی است، به خبرنگار ما گفت: در بسیاری از کشورها از صنایع در سال های اول فعالیت شان حمایت می شود، اما پس از یک دوره منطقی این حمایت ها قطع می شود تا تولیدکنندگان در فضای واقعی به تولید بپردازند. حمایت های اولیه از صنایع به تقویت آن ها کمک می کند اما باید این حمایت ها بعد از چند سال قطع شود. نباید کمک به شرکت ها و صنایع مادام العمر باشد و کشور را با مشکل مواجه کند. هیچ ضرورتی ندارد که تا همیشه مواد اولیه و انرژی ارزان قیمت در اختیار تولیدکنندگان بگذاریم و آن ها را در شرایط گلخانه ای پرورش دهیم. باید بعد از چند سال رقابت جایگزین حمایت شود.
وی ضمن تأیید این موضوع که صادرات انرژی مجازی در کشورمان بر اثر ارائه ی انرژی ارزان به صنایع شکل گرفته است، گفت: یکی از راهکارها برای برون رفت از شرایط فعلی این است که از اعطای خوراک و سوخت ارزان به شرکت هایی که خام فروشی دارند، پرهیز کنیم. لزومی ندارد به صادرکنندگان مواد اولیه و خام رانت پرداخت کنیم. این حمایت باید متعلق به شرکت هایی باشد که به توسعه ی زنجیره ارزش می پردازند و برای کشور سودآوری دارند. قنبری در ادامه خاطرنشان کرد: امروز یکی از مهم ترین راهکارها برای جلوگیری از صادرات انرژی مجازی در کشورمان این است که به ورود تکنولوژی به صنایع بپردازیم.
دستیابی به فناوری های نوین و استفاده از دستاوردهای دانش بنیان در دنیای امروز جایگاه ویژه ای در توسعه ی صنعتی کشورها دارد. دولت باید با ایجاد مشوق های مالیاتی نظیر اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، صنایع را به سمت تکمیل زنجیره ارزش هدایت کند و حمایت های لازم را از صنایع در راستای دانش بنیان شدن داشته باشد و با اختصاص اعتبار مالیاتی برای طرح های تحقیق و توسعه به رشد آن ها کمک کند. باید شرایطی را به وجود بیاوریم که شرکت ها بتوانند در رقابت در بازارهای بین المللی و داخلی سربلند بیرون بیایند و بتوانند به حیات شان ادامه دهند. به جای وابسته کردن آن ها به انرژی ارزان باید به اعمال سیاست هایی بپردازیم که توسعه زنجیره ارزش آن ها را به دنبال داشته باشد. ما نمونه های موفقی در کشورمان داریم که نشان دهنده ی اثربخشی استفاده از دستاوردهای دانش بنیانی است.