طلاق عاطفی؛ تاوان آمریکایی همکاریِ نفتیِ عربستان با روسیه
فرشید فرحناکیان در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد مطرح کرد
دیمیتری پسکوف؛ سخنگوی ریاست‌جمهوری روسیه، گفته که آمریکا به دلیل تصمیم اخیر اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت، کنترل خود را ازدست‌داده است. دولت بایدن ماه‌هاست که تلاش می‌کند با لابی‌گری، عربستان سعودی را وادار به تولید نفت بیشتر کند و در همین راستا در ماه ژوئیه 2022 سفری ناموفق به عربستان سعودی داشت. در ماه‌های اخیر و در پی تشدید تنش‌ها میان غرب و مسکو به بهانه حمله روسیه به اوکراین، کشورهای اروپایی و آمریکا به دنبال افزایش تولید کشورهای صادرکننده نفت و گاز بوده‌اند تا به‌نوعی با کاهش صادرات انرژی روسیه مقابله و بر بحران انرژی خود غلبه کنند؛ اما در این شرایط، اخیراً اوپک‌پلاس به کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید روزانه نفت رأی داده است.
فرشید فرحناکیان، دکترای حقوق نفت و گاز، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد ضمن بیان مطلب فوق اظهار داشت: گروه اوپک‌پلاس که از اعضای اوپک و هم‌پیمانانش نظیر روسیه تشکیل‌شده است، در سال ۲۰۲۰ به علت کاهش تقاضا تصمیم گرفتند تا میزان تولید خود را با هدف تقویت قیمت نفت و متعادل کردن بازار تا رقم بی‌سابقه ۱۰ میلیون بشکه در روز کاهش دهند.
وی تصریح کرد: اوپک‌پلاس به رهبری عربستان و روسیه در تاریخ 14 مهر 1401 (6 اکتبر 2022) اعلام کردند که تولید خود را دو میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهند و این میزان کاهش تولید معادل دو درصد کل نفت عرضه شده به بازار جهانی در روز است و این کاهش، بزرگ‌ترین کاهش تولید از زمان همه گیری کرونا خواهد بود.
وی ادامه داد: این کاهش تولید می‌تواند قیمت نفت را که در سه ماه گذشته به علت رکود اقتصادی در جهان، افزایش نرخ بهره آمریکا و تقویت دلار، کاهش‌یافته بود تا حد قابل‌توجهی تقویت کند. ژانت یلن؛ وزیر خزانه‌داری آمریکا، این اقدام اوپک‌پلاس را جاهلانه خوانده و ادعا کرده است که این اقدام به اقتصاد جهانی و به‌خصوص روند رشد اقتصادهای نوظهور آسیب خواهد زد.
وی با اشاره به اینکه منطق «رسمی» عربستان سعودی برای کاهش تولید نفت چیزی بیش از منافع اقتصادی در میانه وجود نشانه‌هایی از رکود جهانی نبود گفت: بااین‌وجود، برخی از تحلیل‌گران و سیاست‌مداران آمریکایی بر این باورند که این تلاشی برای تضعیف موقعیت حزب دموکرات درست پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای به امید روی کار آمدن دولتی دوستدار عربستان سعودی در آمریکاست.
به گفته فرحناکیان، حتی در غیاب چنین انگیزه‌های پنهانی‌ای ایالات‌متحده هم چنان به دلیل اینکه تا اندازه زیادی روابطش را با پادشاهی سعودی حفظ کرده متهم به ریاکاری شده است. مت داس؛ مشاور سیاست خارجی سناتور برنی سندرز، می گوید که اگر ما در مورد تقویت دموکراسی در برابر استبداد جدی هستیم این لحظه خوبی برای ارزیابی مجدد جدی ایالات‌متحده خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: شاید سودمندی اتحاد با عربستان سعودی برای ایالات‌متحده زمانی از ارزشی برخوردار بود تا برای آن اصول اخلاقی نادیده گرفته شود اما بسیاری باور دارند که دیگر چنین نیست. برای مثال، پذیرش این تصور که شراکت عربستان سعودی «شیطان ضروری» در مقابله با ایران است با فشار بایدن برای احیای توافق هسته‌ای ایران دشوارتر می‌شود: با توافق هسته ایران محدود می‌شود. بااین‌وجود، عربستان سعودی مخالف توافق با ایران است و مانعی را برای ثبات منطقه‌ای ایجاد می‌کند.
وی عنوان کرد: در این میان، تمرکز بایدن بر خاورمیانه نیست بلکه بر قیمت بنزین در ایالات‌متحده است یکی از دردناک‌ترین نشانه‌های تورم مخرب که چشم‌انداز انتخاباتی حزب بایدن را در انتخابات میان‌دوره‌ای زمستانی و پس‌ازآن تهدید می‌کند و وابستگی جهان به نفت عربستان و روسیه نیاز ایالات‌متحده به افزایش تولید خود را به‌گونه‌ای که بتواند کاهش ناشی از آن را جبران کند ثابت می‌کند.
وی اظهار داشت: در مورد اینکه چرا جدایی عاطفی سخت است دیوید فیکلینگ؛ ستون نویس بلومبرگ، استدلال می‌کند که اگر عربستان سعودی این روزها بیشتر شبیه یک دشمن به نظر می‌رسد تا یک متحد بدان خاطر است که آن کشور متوجه شده تا چه اندازه برای موقعیت ابرقدرت جهانی ماندن آمریکا نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
وی مطرح کرد: برخی از کهنه‌کاران سیاست خارجی به بایدن نسبت به اعمال شدید مجازات عربستان سعودی که از دیرباز متحد ارزشمند ایالات‌متحده در مبارزه با تروریسم و مقابله با ایران در منطقه بود، هشدار داده‌اند.
فرحناکیان با اشاره به اینکه سعودی‌‌ها، ایالات‌متحده را متهم می‌کنند که تعهد تاریخی خود به امنیت این پادشاهی را نادیده گرفته و بیش‌ازحد با ایران سازگاری نشان می‌دهد گفت: آن‌ها نارضایتی‌‌های خود را به دولت اوباما بازمی‌‌گردانند درزمانی که بایدن معاون رئیسجمهور بود، آن‌ها به تصمیم بایدن در سال گذشته برای خارج کردن برخی از تجهیزات نظامی از این پادشاهی اشاره کردند، درحالی‌که این کشور در معرض حملات موشکی مکرر حوثی‌ها در یمن قرار داشت.
وی با بیان اینکه تنها چند هفته مانده به برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در آمریکا سیاست‌های یک گروه چهارحرفی به نام اوپک برای جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا و دموکرات‌ها دردسرساز شده است عنوان کرد: کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس می‌تواند در روزهای مانده به برگزاری انتخابات در آمریکا به افزایش قیمت بنزین در این کشور منجر شده و تمام تلاش‌های ماه‌های اخیر دولت آمریکا برای پایین آوردن قیمت این حامل انرژی را نقش بر آب کند.
وی با اشاره به اینکه رئیسجمهور روسیه تمایل دارد معامله بزرگی با غرب انجام دهد تا نتایج برآمده از جنگ سرد را از ملغی کند عنوان کرد: موضوع اوکراین بخشی از معامله مدنظر پوتین است و آنچه او می‌خواهد یک معامله بزرگ و همه‌جانبه است و مسکو احساس می‌کند که توافقات امضاءشده در پایان جنگ سرد در زمان «میخائیل گورباچف» و «بوریس یلتسین» تناسبی با شرایط امروز روسیه ندارد.
وی ادامه داد: روسیۀ جدید و جهان جدیدی وجود دارد و آن‌ها به دنبال توافق تازه‌ای هستند و ازاین‌رو باید گفت که نظام لیبرالیسم جهانی با یک آزمایش بزرگی مواجه است. جنگ روسیه و اوکراین برای مدتی به طول خواهد انجامید و سؤال اصلی این است که تا قبل از آغاز مذاکرات چه زیان و خسارتی به بار خواهد آمد و این در حالی است که آیا سرانجام شاهد مذاکره خواهیم بود.
وی مطرح کرد: روزنامه وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده مقام‌های آمریکایی قبل از تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش تولید روزانه 2 میلیون بشکه نفت با عربستان سعودی و سایر متحدان عربی خود تماس گرفته و خواستار آن شدند که تصمیم‌گیری در این خصوص را فقط برای یک ماه دیگر عقب بیندازند؛ اما پاسخ این کشورها به درخواست آمریکا یک «نَه قاطع» بوده است.
فرحناکیان بیان داشت: مقام‌های آمریکایی به طرف‌های سعودی اعلام کردند که کاهش تولید نفت به‌عنوان تصمیم عربستان برای همسویی با روسیه در جنگ اوکراین دیده خواهد شد و اینکه انجام چنین اقدامی باعث کاهش حمایت واشنگتن از ریاض خواهد شد، باوجوداینکه ریاض اعلام کرده تصمیمش صرفاً اقتصادی است؛ اما الگوی رفتاری عربستان در برهه‌های مختلف به ویژه در مقطع کنونی نشان می‌دهد که مقامات آل سعود راهبرد چندوجهی را از این تصمیم جدید خود دنبال می‌کنند که یکی از اضلاع این راهبرد تأثیرگذاری بر روند مذاکرات احیای برجام است که در حال حاضر در وضعیت بن‌بست قرار دارد.
وی با بیان اینکه دلیل این طلاق عاطفی تنها به کلیت روابط آمریکا و عربستان بازنمی‌گردد و به نظر می‌رسد تأثیرگذاری بر سیاست داخلی آمریکا در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای نیز مدنظر بوده است گفت: به‌ویژه که ریاض اعلام کرده از ماه دسامبر یعنی پس از انتخابات کنگره و مشخص شدن آرایش مجلسین نمایندگان و سنا می‌تواند مجدداً به افزایش تولید نفت با واردکردن مازاد عرضه خود به بازار اقدام کند؛ با افزایش قیمت بنزین و فتح کرسی‌های کنگره توسط جمهوری‌خواهان احتمالاً مشکلات فزاینده‌ای پیش روی احیای برجام قرار می‌گیرد.
وی در ادامه افزود: از این زاویه است که می‌توان عشق بن سلمان به جمهوری‌خواهان را درک کرد و افزایش خریدهای تسلیحاتی، نادیده گرفتن مسائل حقوق بشری، ایجاد روابط شخصی و فشار بر ایران همه آن چیزی است که ولیعهد سعودی از یک رئیسجمهور خوب آمریکا انتظار دارد.
وی عنوان کرد: رئیس‌جمهوری که چشم خود را به روی نقض‌های حقوق بشری عربستان همچون قتل جمال خاشقجی ببندد، قراردادهای تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری را امضا کند، شروط سفت و سختی را برای مذاکره با ایران مطرح کند و در رقص شمشیر و چرخش پیاله شانه‌به‌شانه و دست در دست ولیعهد سعودی بدهد.
وی ادامه داد: از این منظر است که عربستان سعودی با کلید زدن تصمیم نفتی خود درصدد است تا با اخلال در روند احیای برجام که می‌تواند برای سیاست خارجی بدون دستاورد و سردرگم بایدن یک برگ برنده باشد، تأثیرگذاری بر انتخابات کنگره در ماه نوامبر با هدف پیروزی جمهوری‌خواهان و امتیاز گیری از روسیه در شرایط جنگ اوکراین را نیز دنبال کند. این راهبرد تا زمانی که منجر به تغییر رویکرد دولت بایدن نسبت به عربستان سعودی نشود، به انحای مختلف در دستور کار تصمیم‌گیرندگان سعودی قرار خواهد گرفت.
وی در پایان اظهار داشت: اگرچه این استراتژی پر ریسک و پرهزینه خواهد بود؛ اما تا زمان پیروزی یک رئیسجمهور جمهوری‌خواه و پاسخ به دغدغه‌های امنیتی ریاض و آنچه نقش رهبری سعودی بر بازار نفت مورد انتظار پادشاهی است، ادامه خواهد داشت.
