سیاست خارجی پُلی برای عبور از بحران‌های اقتصادی داخلی
در روزهای گذشته اظهارنظرهای زیادی درباره ترکیب تیم مذاکره‌کننده شنیده می‌شد،اما با اینکه نقدهای زیادی در انتخاب وزیر امورخارجه توسط محافل تخصصی وجود داشته، ترکیب انتخاب شده توسط آقای امیرعبدالهیان بسیار هوشمندانه و دقیق بود؛ ترکیبی جامع که در مذاکرات روند تصمیم‌گیری را بسیار کوتاه کرد و این نمود جدی در رفتار تیم مقابل داشت.
از ترکیب خوب مذاکرات که بگذریم (که الیته می‌توانست بهتر باشد) رفتار دقیق و سناریوهای هوشمندانه از پیش طراحی‌شده تیم سیاست خارجی ایران بود که از مهم‌ترین قدم‌های آن می‌توان به ارائه پیشنهادات مکتوب و مواضع جمهوری اسلامی ایران به تیم‌های روبرو اشاره کرد که در واقع کنشگری در مذاکره را در مقابل رفتار واکنشی معمول جای داد و به نوعی تیم‌های روبرو را در شرایط ضعف برای بازی کردن قرار داد.
یکی از اتفاقات معمولی که در شرایط مذاکرات حساس در کشورمان و بخش اقتصاد شاهد آن هستیم نوسانات شدید در حوزه ارز و طلا است که این روزها فنر ناکوک اقتصاد اثر بسیار جدی بر این وضعیت گذاشته و شاهد افزایش شدید قیمت دلار در واکنش احساسی نسبت به روند مذاکرات هستیم.
با اینکه از نظر فنی مذاکرات روند قابل پیش‌بینی و قابل قبولی دارد اما چرا شاهد افزایش قیمت دلار و طلا در بازارهای داخلی هستیم؟
اقدامات اخیر دولت حاکم مثبت بوده، پس چرا این نتایج حاصل شده؟
در اتفاقات ارزی این روزها احساس می‌شود برنامه‌ای از پیش تعیین شده درحال بازیگری جدی است که از سمت کانون‌های ارزی در کشورهای همسایه کلید خورده که برخی از رسانه‌های داخلی و مسئولین نیز خواسته یا ناخواسته آب در هاون این طرح ریخته و به تعبیری خنجر از پشت می‌زنند.
سناریوی کلی این طرح احتمالی، شرطی کردن اقتصاد برای فشار تیم مذاکره کننده است که در پیچیدگی دنیای سیاست نمی‌توان بازیگر جدی آن را شناسایی کرد! این موضوع می‌تواند توسط طرفهای روبروی هیات مذاکره‌کننده و عوامل آنها برای اخذ امتیاز بیشتر باشد،می‌تواند توسط دشمنان نظام جمهوری اسلامی طرح‌ریزی شده باشد و یا حتی عوامل خودفروخته داخلی که منافع خود را بر منافع ملت ترجیح می‌دهند! البته دنباله‌روهای بدون تحلیل که با اظهارنظرهای هیجانی و تیترهای ناهماهنگ با منافع ملی مثل: دلار گوش به زنگ مذاکرات وین و ... نیز بی‌تاثیر بر این التهابات نیستند.
از طرفی عامل کاهش ارزش پول ترکیه نیز در این التهاب بی‌تاثیر نیست، چراکه میزان تقاضا برای خروج ارز از کشور به دلیل فرصت سرمایه‌گذاری در ترکیه افزایش پیدا کرده که متخصصان این حوزه امکان تحلیل و اظهارنظر بیشتر را دارند.
یکی دیگر از اتفاقاتی که در روزهای اخیر شاهد آن هستیم، سردرگمی آمریکایی‌هاست که عامل جدی آشفتگی گفتگوهای وین است.
الشرق الاوسط در یادداشتی نوشته:«سردرگمی و اختلاف در دولت آمریکا در خصوص اتخاذ رویکرد در قبال ایران موجب اختلال در مذاکرات هسته‌ای وین شده است»
نگاهی به نقش پیام‌رسان اروپا در این مذاکرات می‌تواند موید موضوع باشد.
صحبت‌های روزهای اخیر برخی سناتورهای آمریکایی، ارائه طرح توقف پهبادهای ایرانی از سوی نمایندگان هر دو حزب و برخی صحبت‌های متناقض آنتونی بلینکین وزیرامورخارجه ایالات متحده امریکا و رابرت مالی مسئول ویژه آمریکا در حوزه ایران همگی نشان از بی‌برنامه بودن آمریکا در قبال مذاکرات هسته‌ای با ایران دارد.
همه این موارد درحالی است که نمایندگان سه کشور اروپایی 24 ساعت پیش از دریافت طرح‌های پیشنهادی ایران شروع به اظهارنظر در رابطه با آن کرده‌اند و همزمان صحبت‌های متناقضی را نسبت به گفته‌های انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا در سیاست خارجی بیان می‌دارند و همه اینها عوامل متعددی بر سردرگمی و ایجاد آشفتگی در روند مذاکرات وین دارد.
تیم مذاکره‌کننده اروپایی نیز بسیار منفعل عمل کرده به‌طوری که واشنگتن نیز از واکنشی بودن و بدون برنامه بودن سه کشور اروپایی مقابل ایران ابزار عصبانیت کرده.
گرچه مقامات آمریکایی همچنان تشدید فشار از طریق تهدید را ادامه می‌دهند اما مسلما کاخ سفید به‌دلایل متعدد نیاز مبرم به حصول توافق دارد، لذا از بی‌عملی اروپایی‌ها در قبال پیشنهادات ایران عصبانی است.
امریکا انتظار دارد تروییکای اروپایی با رویکردی فعال و تقسیم وظیفه روند مذاکرات را به سمت توافق مطلوب پیش ببرند.
در مقابل اما، گزینه مطلوب اروپایی‌ها از ابتدای امضای برجام، همواره ایجاد محدودیت‌های شدید در برنامه هسته‌ای ایران بدون دادن امتیاز بوده است.
آنچه مسلم است و کاخ سفید نیز از آن عصبانی است اینکه انفعال تروئیکای اروپایی عامل اصلی عدم پیشرفت مذاکرات بوده و تصمیم آنها برای بازگشت به پایتخت‌ها نیز شاهدی بر این مدعاست.
البته که به نظر نگارنده تا زمانی که تیم آمریکایی به‌عنوان یک عامل موثر در مذاکرات در جلسات حضور نداشته باشد و قرار باشد پیام رسانی از تیم اروپایی موارد و نکات رو منتقل کند، بعید به نظر می‌رسد که بتوان به خروجی قابل تکیه‌ای دست یافت.
از طرفی نیز سفر هیات اماراتی به ایران بیانگر پیامی فرامتنی برای مذاکرات توسط ایران و ابوظبی است که می‌تواند اثر مثبتی به نفع ایران داشته باشد.
مذاکرات با هیات عربستانی که در عراق شروع شده نیز می‌تواند پیامی جدی مبنی بر حل‌وفصل نگرانی‌های کشورهای عربی و همسایه با ایران داشته باشد.
نشست مشترک الهام علی اف و رییس جمهور کشورمان تاکیدی بر ادعای فوق است که تنش بین دو کشور در حال فروکش کردن است.
اتفاقات اخیر که به برخی از آنها به‌صورت اجمالی اشاره شد گویای بهبود سیاست خارجی تعاملی و کنشگری دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران است که بوی خوش آرامش و ثبات را اقتصاد کشور محتمل‌تر می‌کند.
در این بین نباید از واکنش‌های احتمالی دشمنانی نظیر رژیم صهیونیستی نسبت به مواضع هسته‌ای و حیاتی کشورمان غافل شد و البته شیطنت‌های سیاسی و لابی‌گری‌های کثیف آنها جزو لاینفک سیاست همیشگی‌شان است که هیات مذاکره‌کننده باید به آن توجه کند.
دکتر سیدعلیرضا بهبهانی
متخصص حوزه مدرن دیپلماسی
