ظهور «مهندسی معکوس» در مدیریت بحران کم‌آبی

فریده خدادادی-اهمیت آب نه تنها در زندگی بشر و تمام موجودات زنده محسوس است و در زندگی روزمره، کشاورزی و صنایع نیز نمی‎توان از آن چشم پوشی کرد.

به گزارش جهان اقتصاد، ایران از جمله کشورهایی است که در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است و در برخی از نقاط کشور در زمینه تأمین آب مورد نیاز مشکلات وسیعی وجود دارد که در این راستا می‌توان با استفاده از مهندسی معکوس برای مقابله با بحران کم آبی که دامن گیر کشور شده است، استفاده کرد.

خبرنگار جهان اقتصاد، پیرو اهمیت استفاده از مهندسی معکوس درمدیریت بحران کم‌آبی با امیر حاجی‌زاده فلاح، کارشناس ارشد سازه ‏های آبی به گفتگو پرداخته است که درادامه می‏خوانید.

این کارشناس ارشد سازه‎های آبی اظهارکرد: هم زمان با بحران‎های بی سابقه کم‌آبی و تحریم‌های گسترده‌ی اعمال‌شده بر کشورتنوع و تأثیر ریسک‌ها بر تجارت خارجی و به‌ ویژه بخش واردات کالا را به‌ طور بی‌سابقه‌ای افزایش داده است؛ به‌همین دلیل ارائه‎ی شیوه‌های موثر برای کاهش اثرات آن ضروری است.

حاجی زاده فلاح بیان کرد: مهندسی معکوس یا Reverse Engineering یکی از واژه‏هایی است که در دهه‎های اخیر بیش از گذشته مورد استفاده قرارمی‌گیرد و حتی درادبیات عمومی و اجتماعی هم وارد شده است.

وی افزود: مهندسی معكوس و طراحي مجدد در واقع ميانبری در ساخت است كه در صورت اجرای آن با روش‎های كنترل شده كشورهای در حال توسعه می‎توانند فاصله تکنولوژی خود را با كشورهای صنعتی كمتر كنند، راهی كه كشورهای آسيای جنوب شرق ازآن بهره برده اند و به نتايج قابل قبولی دست يافته اند.

مهندسي معكوس به عنوان يكي از روش‎های معتبر ساخت در جهان صنعت مطرح شده است و برای توسعه و گسترش آن وجه آكادميك مهندسی معكوس مورد توجه قرارگرفته تا آنجا كه اخيرا در بسياری ازدانشگاه‎های معتبر جهان رشته‏هايی تحت همين عنوان تدريس می‏شود.

** مهندسی معکوس

این کارشناس ارشد سازه‎‏های آبی در تعریف مهندسی معکوس گفت: مهندسی معکوس همان فرآیند رایج حرکت از یک طرح انتزاعی و منطقی به سمت تولید و پیاده سازی آن محصول است به طوری که در برخی شرایط ممکن است، قطعه فیزیکی موجود باشد اما هیچ گونه جزییات فنی شامل نقشه‎ها، نوع مواد به کار رفته و یا خواص حرارتی یا مغناطیسی قطعه در دسترس نباشد. فرآیند باز تولید و مونتاژ یک قطعه یا محصول موجود بدون داشتن نقشه، مستندات و مدل کامپیوتری آن مهندسی معکوس نامیده می‎شود.

حاجی زاده فلاح، هدف مهندسی معکوس را استخراج دانش یا طراحی نهفته دریک محصول(کالا یا خدمت) برشمرد و افزود: این کار با هدف تولید مجدد آن محصول یا تحلیل آن محصول انجام می‌شود.

وی عنوان کرد: جالب است بدانیم که ممکن است مهندسی معکوس حتی توسط سازندگان اصلی نیز به کار گرفته شود زیرا به دلایل متعدد، نقشه‏های مهندسی اولیه با ابعاد واقعی قطعات (به ویژه زمانی که قطعات چندین سال پیش طراحی و ساخته و به دفعات مکرر اصلاح شده‌اند) مطابقت ندارد.

این کارشناس ارشد سازه‎های آبی در ارتباط باعمده‌ترین دلایل استفاده ازمهندسی معکوس عنوان کرد: اگرتولیدکننده اصلی یک محصول یا قطعه دیگر آن قطعه را تولید نکند، تولیدکننده اصلی محصول دیگر وجود نداشته باشد، در حالی که مشتری به آن محصول نیاز داشته باشد و مستندات یک طرح ناکافی باشد می‏توان از مهندسی معکوس استفاده کرد.

حاجی زاده فلاح افزود: در ارتباط با عمده‌ترین دلایل استفاده ازمهندسی معکوس می‌توان گفت اگر مستندات یک طرح یا محصول موجود نباشد یا گمشده باشد، مشکلات عدیده‎ای در طرح یا قطعه توسط تولیدکننده اصلی به وجود آمده باشد، نقشه‎های قطعه اصلی قدیمی باشد درحالی که تولیدکنندگان از روش‎های جدیدتری استفاده می‎کنند و از مواد جدید درقطعه یا از تکنولوژی ساخت کم‌ هزینه‌تراستفاده شود.

**بحران کم آبی و راهکارهای آن با استفاده ازمهندسی معکوس

وی با اشاره به افزایش ارزش و بهای آب گفت:هر چه کمبود و بحران آب افزایش یابد، قیمت آن نیز بالاترخواهد رفت و این مساله روی قیمت مواد غذایی نیز اثر مستقیم دارد. در صورت بروز کم‌آبی، برای پرورش گندم باید آب با بهای بالاتری خریداری شود، در نتیجه محصول نهایی هم با قیمت بالاتری عرضه خواهد شد.

این کارشناس ارشد سازه‏های آبی با اشاره به معضل کم‌آبی در سراسر جهان عنوان کرد: این معضل سیستم‌های زندگی بشر را تحت شعاع خود قرارمی‌دهد، هنگامی که در منابع طبیعی آب‌های پاکیزه جهان رو به کاهش‌اند، سازمان‌ها و فعالیت‌های زیادی تحت تاثیرات منفی این مشکل قرار می‌گیرند به طوری که خسارت‌های جبران‌ناپذیر آن به بدنه‌ی اقتصاد، جوامع و زندگی بشر غیرقابل انکاراست، دراین راستا می‌توان برای تامین آب قابل استفاده برای بشر از تکنولوژی بهره گرفت.

حاجی زاده فلاح، دوراهکارعمده برای بحران کم آبی را استفاده ازدستگاه آب شیرین کن و سیستم‌های آبیاری هوشمند برشمرد.

** دستگاه آب شیرین کن

وی یکی از راه‏حل‎ها برای مقابله با مشکل کمبود آب شیرین، را تصفیه آب شوراز طریق فرایند شیرین سازی آب یا دستگاه آب شیرین کن دانست و افزود: درحال حاضربسیاری از مناطق به منظور رفع مشکلات خود در زمینه کمبود آب به این فرآیند روی آورده اند و معمولا از دستگاه آب شیرین کن برای تصفیه آب دریا وهمچنین آب‎های زیرزمینی با غلظت بالای نمک استفاده می‏شود.

این کارشناس ارشد سازه‏های آبی گفت: کشورهای عربستان‌سعودی، کویت، امارات‌متحده عربی، قطر، عمان و بحرین تا سال٢٠٠٨ میلادی دستگاه‌های آب شیرین کن را با ظرفیتی معادل ٢٦‌میلیون مترمکعب آب در روز در حاشیه خلیج فارس افتتاح کرده‌اند. (عربستان‌سعودی که بزرگ ترین واحد‌های آب شیرین کن دنیا را دراختیار دارد، تقریبا حدود ٧٠‌درصد نیاز خود را با شیرین‌کردن آب دریا تأمین می‌کند)

وی افزود: در هر صورت سه فناوری شیرین‌سازی آب که در منطقه خاورمیانه به کارمی‌روند،ع بارت‌اند از RO یا reverse osmosis و MSF یا multistage flash و MED یا multi-effect distillation. روش‌های MSF و MED جزو روش‌های شیرین‌سازی واحد محور هستند اما در روش RO از نوعی غشا برای جدا کردن نمک از آب استفاده می‌شود البته تمامی این روش‌ها پر هزینه هستند وعلاوه بر آن به منابع کلان انرژی نیاز دارند.

حاجی زاده فلاح بیان کرد:از لحاظ تاریخی، فناوری‌های شیرین‌سازی بیشتر درحوزه شیرین‌سازی آب دریا به کار می‌روند، دلیل عمده این روند آن است که از آن‌ها برای تولید هم‌زمان برق و آب آشامیدنی استفاده می‌شود، این در حالی است که روزی ۲۲ میلیون مترمکعب آب خلیج فارس شیرین می‏شود و سهم ایران فقط یک درصد است.

**سیستم آبیاری هوشمند

وی در ارتباط با فرآیند به کارگیری سیستم‌های آبیاری هوشمند اظهار کرد: در چندین سال گذشته استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای با استقبال زیادی از طرف کشاورزان مواجه شده است. این سیستم‏ها تا میزان زیادی از هدررفت بی‌رویه آب پیشگیری می‌کنند‏‏‎، اما سیستم آبیاری قطره‌ای هزینه گزافی دارد و به همین دلیل بسیاری از کشاورزان از توان مالی کافی برای استفاده از آن برخوردار نیستند.

این کارشناس ارشد سازه‎‎های آبی گفت:ازعوامل تاثیرگذار به منظور بهره گیری از سیستم آبیاری هوشمند در گلخانه ها و در زمینه‎ی کشاورزی و یا در خانه هوشمند می‎توان به صرفه جویی بالای آب دراستفاده ازاین سیستم‎ها و انعطاف پذیری این نوع سیستم‎ها با شرایط گوناگون زمین و منطبق شدن با نوع نیاز گیاه در مصرف آب نام برد.

حاجی زاده فلاح یادآورشد: با نصب این سیستم‎ها به فضاهای سبزمی‎توان پخش کننده‎های آب نصب شده درمحیط (سیستم قطره ای،بارانی و …) را نیز کنترل کرد.

وی گفت: با نصب ایستگاه‎های سیستم هوشمند آبیاری و تقسیم زمین‎های مورد نظرتحت کشت به چندین بخش جهت آبیاری می‎توان پروسه آبیاری را حتی با سرانه پایین آب نیزانجام داد.

این کارشناس ارشد سازه‎های آبی بیان کرد: با استفاده ازسامانه وایرلس سیستم هوشمند آبیاری و برقراری ارتباط بیسیم امن و بدون اختلال هیچ گونه محدودیتی در مساحت و متراژ زمین یا باغ تحت پوشش سیستم هوشمند آبیاری وجود نخواهد داشت.

به گفته‏ی حاجی زاده فلاح‏، با توجه به هزینه‎های گزاف استفاده از این تجهیزات و وجود تحریم‏ها می‏توان با کمک گرفتن از شرکت‎های دانش بنیان اقدام به استفاده از مهندسی معکوس در جهت پیشبرد اهداف در مقابله به بحران کم آبی در کشور استفاده نمود که این امر نیازمند حمایت مسئولان کشور است، کما اینکه دراستان اصفهان با توجه به هزینه‏ های بالای شرکت‏های خارجی شاهد استفاده از مهندسی معکوس در استفاده از آب‏های خاکستری هستیم .