ناترازی انرژی در سال ۱۴۰۴؛ چالشی بزرگ برای اقتصاد ایران

 ناترازی انرژی در ایران، به‌ویژه در بخش گاز و برق، یکی از چالش‌های اساسی پیش روی کشور در سال‌های اخیر بوده است. با نزدیک شدن به سال ۱۴۰۴، این چالش نه‌تنها رفع نشده، بلکه به دلیل افزایش مصرف، رشد نامتوازن تولید و مصرف، و عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های انرژی، به بحرانی جدی تبدیل شده است. 

به گزارش خبرنگار «جهان اقتصاد»، رشد مصرف و کاهش تولید؛ اصلی‌ترین دلایل ناترازی یکی از مهم‌ترین دلایل ناترازی انرژی در ایران، رشد روزافزون مصرف است. در بخش خانگی، صنعتی و تجاری، مصرف انرژی با نرخ بالایی افزایش یافته است، در حالی که تولید متناسب با این افزایش رشد نکرده است. به‌ویژه در حوزه گاز طبیعی، افزایش مصرف داخلی و کاهش سرمایه‌گذاری در میادین گازی باعث کاهش توان تولیدی کشور شده است. در بخش برق نیز، وابستگی شدید نیروگاه‌ها به گاز طبیعی موجب کاهش توان تأمین پایدار انرژی شده و خاموشی‌های گسترده‌ای را در سال‌های اخیر به همراه داشته است.

چالش‌های سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری ناکافی در زیرساخت‌های انرژی یکی دیگر از عوامل مهم ناترازی است. بسیاری از نیروگاه‌های کشور به دلیل فرسودگی تجهیزات، بازدهی پایینی دارند و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز با موانع جدی مواجه است. علاوه بر این، سیاست‌های قیمت‌گذاری نامناسب و یارانه‌های گسترده باعث شده‌اند که جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش انرژی کاهش یابد و بسیاری از پروژه‌های توسعه‌ای متوقف شوند.

تأثیر تحریم‌ها بر بحران انرژی تحریم‌های بین‌المللی نقش قابل‌توجهی در ناترازی انرژی ایران ایفا کرده‌اند. محدودیت در دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، کاهش توان جذب سرمایه‌گذاری خارجی و دشواری در تأمین قطعات مورد نیاز برای نوسازی تأسیسات انرژی، از جمله پیامدهای مستقیم تحریم‌ها هستند. این محدودیت‌ها باعث کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید شده و توان صادراتی ایران را نیز کاهش داده است.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی ناترازی انرژی ناترازی انرژی تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران دارد. قطعی‌های مکرر برق، کاهش تولید صنایع بزرگ مانند فولاد و سیمان، و افزایش هزینه‌های تولید، همگی موجب کاهش رشد اقتصادی و افزایش بیکاری شده‌اند. از سوی دیگر، فشار به شبکه گازرسانی و کاهش توان صادراتی کشور، درآمدهای ارزی را کاهش داده و وابستگی کشور به واردات سوخت‌های جایگزین را افزایش داده است. در سطح اجتماعی نیز، افزایش نارضایتی عمومی ناشی از قطعی‌های مکرر برق و گاز، چالشی جدی برای دولت محسوب می‌شود. همچنین، افزایش هزینه‌های انرژی و احتمال افزایش قیمت حامل‌های انرژی می‌تواند تورم را تشدید کند و فشار مضاعفی بر خانوارهای کم‌درآمد وارد نماید.

راهکارهای پیشنهادی برای کاهش ناترازی انرژی برای کاهش ناترازی انرژی، ایران نیازمند اصلاحات اساسی در سیاست‌های انرژی است. افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی از طریق اصلاح تعرفه‌ها، اجرای سیاست‌های مدیریت مصرف، و توسعه فناوری‌های نوین یکی از راهکارهای کلیدی محسوب می‌شود. همچنین، سرمایه‌گذاری در توسعه ظرفیت‌های تولیدی، به‌ویژه در انرژی‌های تجدیدپذیر، می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کند. در کنار این موارد، اصلاحات ساختاری در نظام یارانه‌ای و بهینه‌سازی شبکه توزیع برق و گاز از جمله اقدامات ضروری برای کاهش بحران ناترازی انرژی در سال‌های آینده است.

لزوم بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از بهترین راهکارهای کاهش ناترازی انرژی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی است. ایران با دارا بودن پتانسیل بالا در این زمینه، می‌تواند با سرمایه‌گذاری مناسب و جذب فناوری‌های پیشرفته، به سمت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی حرکت کند. علاوه بر این، همکاری‌های بین‌المللی برای انتقال دانش فنی و تأمین تجهیزات می‌تواند نقش مهمی در بهبود شرایط انرژی کشور ایفا کند.

با توجه به روند فعلی، ناترازی انرژی در سال ۱۴۰۴ می‌تواند به یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ایران تبدیل شود. برای جلوگیری از تشدید بحران، اجرای سیاست‌های صحیح در زمینه مدیریت مصرف، توسعه تولید، و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها ضروری است. در غیر این صورت، اقتصاد کشور با مشکلات جدی‌تری از جمله کاهش رشد، افزایش بیکاری و نارضایتی عمومی مواجه خواهد شد. استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، بهینه‌سازی مصرف و اصلاح نظام یارانه‌ای می‌تواند به عنوان راهکاری پایدار برای حل این بحران مورد توجه قرار گیرد.