آیا مس نفت آینده است؟/ روسیه در تدارک کاهش وابستگی به نفت از مسیر مس

با توجه به نقش حیاتی مس در آینده صنعت و اقتصاد جهانی، کشورهایی مانند روسیه که از قدرت‌های بزرگ تولیدکننده نفت محسوب می‌شوند، به سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه مس روی آورده‌اند. روسیه به عنوان یکی از پیشتازان این عرصه، تلاش دارد با توسعه پروژه‌های بزرگ معدنی و افزایش ظرفیت تولید مس، وابستگی خود به صادرات نفت را کاهش داده و از نقش استراتژیک مس در تحول آینده انرژی بهره‌برداری کند. گزارش حاضر بخشی از سلسله گزارشاتی است که با موضوع «آیا مس، نفت آینده است؟» تهیه شده و به تحلیل اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های روسیه در حوزه مس می‌پردازد.

روسیه به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز جهان، در سال‌های اخیر تلاش کرده است از وابستگی به صادرات نفت بکاهد و به تنوع‌بخشی اقتصادی از طریق توسعه صنایع معدنی و فلزات روی آورد. با توجه به تحریم‌های بین المللی و فشارهای اقتصادی، دولت روسیه سرمایه گذاری‌های کلانی در پروژه‌های استخراج و تولید مس انجام داده است. روسیه به عنوان دارنده چهارمین رتبه ذخایر معدنی مس (با ۸۰ میلیون تن مس محتوی)، با نرخ بهره برداری از معادن ۱.۲%ششمین تولیدکننده بزرگ مس در جهان شناخته شده است.

روسیه قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ میزان ظرفیت تولیدات مس محتوی خود را دو برابر نماید، بدین ترتیب با برآورد سرمایه گذاری بیش از  ۱۶.۵ میلیارد دلار، تولیدات مس این کشور از یک میلیون تن فعلی به بیش از  دو میلیون تن افزایش می‌یابد. (۱).

پروژه مس بایمسکایا: این پروژه در منطقه چوکوتکا روسیه واقع شده است. بایمسکایا دارای ذخایری بالغ بر ۹.۵ میلیون تن مس با عیار ۰.۴۳٪ و ۱۶.۵ میلیون اونس طلا با میانگین عیار ۰.۲۳ گرم در تن است. ظرفیت فرآوری سالانه سنگ معدن در این پروژه حدود ۷۰ میلیون تن و ظرفیت تولید مس آن ۳۰۰ هزار تن در سال است. هزینه ساخت سرمایه‌ای این پروژه حدود ۸.۵ میلیارد دلار برآورد شده است که شامل توسعه عملیات استخراج معدن، تأسیسات فرآوری و زیرساخت‌های ضروری مانند یک جاده ۴۲۸ کیلومتری قابل استفاده در تمام فصول و یک بندر جدید در کیپ ناگلویین می‌باشد. انتظار می‌رود این پروژه تا پایان سال ۲۰۲۷ به بهره‌برداری برسد و عمر معدن بیش از ۲۰ سال تخمین زده شده است.

پروژه مس اودوکان: این پروژه در منطقه زابایکالسکی روسیه قرار دارد و دارای ذخایری بالغ بر ۲۶.۷ میلیون تن مس با عیار ۰.۹۷٪ است که به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ذخایر توسعه‌نیافته مس در جهان شناخته می‌شود. ظرفیت فرآوری این پروژه ۱۵ میلیون تن سنگ معدن در سال و ظرفیت تولید مس آن ۱۵۰ هزار تن به صورت کاتد و کنسانتره در فاز اول است. هزینه اولیه سرمایه‌گذاری برای این پروژه حدود ۲.۹ میلیارد دلار برآورد شده است. فاز اول شامل احداث یک کارخانه فرآوری معدنی و هیدرومتالورژی است که در سه‌ماهه سوم ۲۰۲۳ افتتاح شده و کارخانه هیدرومتالورژی در سال ۲۰۲۶ راه‌اندازی خواهد شد. در فاز دوم، برنامه‌ریزی شده است که تا سال ۲۰۲۸ ظرفیت مجتمع معدنی و متالورژی به ۲۴ تا ۲۸ میلیون تن فرآوری و تولید ۴۰۰ هزار تن مس در سال افزایش یابد. عمر معدن حدود ۷۰ سال تخمین زده شده است.

پروژه مس مالمیژسکویه: این پروژه در منطقه خاباروفسک روسیه واقع شده است و دارای ذخایری به میزان ۸.۳۲ میلیون تن مس و ۳۴۷ تن طلا است. ظرفیت فرآوری سالانه در این پروژه ۵۶ میلیون تن سنگ معدن و ظرفیت تولید مس آن ۲۸۰ هزار تن در سال است. این پروژه با سرمایه‌گذاری شرکت مس روسیه (RMK) در سال ۲۰۲۵ با برآورد سرمایه گذاری ۲۴۸ میلیارد روبل (۲.۵ میلیارد دلار) به بهره‌برداری می‌رسد و یکی از پروژه‌های کلیدی در توسعه تولید مس روسیه به شمار می‌رود. (۲)

پروژه مس آک سوگ: این پروژه در جمهوری تووا در جنوب سیبری روسیه واقع شده و یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس این کشور محسوب می‌شود. ذخیره پورفیری آک-سوگ دارای منابعی بالغ بر ۵.۱ میلیون تن مس و ۱۲۱ تن طلا است. ظرفیت استخراج و فرآوری این پروژه ۲۴ میلیون تن سنگ معدن در سال و تولید حدود ۵۰۰ هزار تن کنسانتره مس و مولیبدن در سال مطابق با کد JORC برآورد شده است. برآورد سرمایه گذاری اعلام شده حدود ۲.۷۲ میلیارد دلار  برای توسعه معادن و ساخت زیرساخت ها مانند جاده و خطوط انتقال برق است، شرکت اینترجئو توانسته است سرمایه‌گذاری‌هایی از صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چین و روسیه، و یک صندوق مستقل خاورمیانه جذب کند (۳). در سال ۲۰۲۴، سازمان روس‌ندرا مجوز اکتشاف و تولید مس، مولیبدن و اجزای همراه این پروژه را از شرکت گولفسکایا به دلیل عدم اجرای تعهدات قراردادی لغو کرد. به همین دلیل، برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی در سال ۲۰۲۴ لغو شد و احتمالاً این پروژه فعالیت خود را در سال ۲۰۲۶ آغاز خواهد کرد.

کشور روسیه دارای ۲۱ معدن فعال با تولید ۱ میلیون تن مس محتوی معدنی است. بزرگترین معدن فعال این کشور Polar  تحت مالکیت شرکت خصوصی MMC Norilsk Nickel PJSC، سالانه ۴۰۰ هزار تن مس محتوی معدنی تولید می‌کند و این شرکت بزرگترین شرکت مس روسیه با مالکیت چهار معدن و تولید حدود ۵۰۰ هزار تن مس محتوی معدنی و ۴۰۰ هزار تن کاتد می باشد این شرکت برنامه دارد برخی از فعالیت های ذوب خود را به چین منتقل کند تا ریسک های مرتبط با تحریم ها را کاهش دهد و از نقش مهم چین در مصرف جهانی بهره برداری کند. نرخ حقوق و عوارض دولتی در معادن مس روسیه به طور متوسط ۸ درصد است. در یک اقدام موقت از ۱ ژانویه ۲۰۲۱ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ افزایش نرخ به ۱۵% اعمال شده که از سال ۲۰۲۲ یه سطح قبلی خود برگشت.

میزان تولید سالانه مس در روسیه ۱ میلیون تن کاتد است، میزان مصرف سالانه مس در روسیه در سال ۲۰۲۳، ۳۵۰ هزار تن بوده و مابقی به چین، آلمان، ترکیه، هلند و تایوان صادر می‌شود و طبق پیش بینی CRU تا سال ۲۰۲۹، میزان مصرف مس در این کشور به حدود ۳۸۰ هزار تن می‌رسد (۴و۵)