«جهان اقتصاد» گزارش می دهد
تابستان بی‌آب؛ چالش ملی در سایه گرما و کم‌بارشی
گلناز پرتوی مهر
بحران کم‌آبی در ماه‌های گرم سال به دغدغه‌ای فراگیر تبدیل شده است؛ از شهرهای بزرگ تا روستاهای دورافتاده، همه درگیر تأمین حداقل آب مورد نیاز هستند. با فرا رسیدن فصل تابستان، نگرانی‌ها درباره کم‌آبی در سراسر کشور شدت گرفته است. کاهش بارندگی، مصرف بالای آب در بخش‌های خانگی و کشاورزی، و گرمای بی‌سابقه، همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا تابستان ۱۴۰۴ را به یکی از بحرانی‌ترین فصل‌ها از نظر منابع آبی تبدیل کنند.
بر اساس اعلام سازمان هواشناسی، میزان بارندگی کشور در سال آبی جاری حدود ۲۴ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است. استان‌هایی مانند یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی با کاهش شدید سطح سفره‌های زیرزمینی و افت محسوس منابع آبی مواجه‌اند. حتی استان‌های پرجمعیتی چون تهران، اصفهان و فارس نیز از وضعیت موجود بی‌نصیب نمانده‌اند.
کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی، تغییرات اقلیمی را یکی از عوامل اصلی کاهش بارندگی‌های فصلی و افزایش دمای هوا می‌دانند. کارشناسان بر ای اعتقادند میانگین دمای کشور در یک دهه اخیر افزایش یافته و الگوی بارش‌ها نیز تغییر کرده است. این موضوع مستقیماً بر منابع آب سطحی و زیرزمینی اثر گذاشته و منجر به کاهش منابع تجدیدپذیر شده است.
حدود ۹۲ درصد مصرف آب کشور به بخش کشاورزی اختصاص دارد. با وجود توصیه‌های مکرر برای استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری، هنوز در بسیاری از مناطق از روش‌های سنتی مانند آبیاری غرقابی استفاده می‌شود. این در حالی است که راندمان مصرف آب در کشاورزی ایران به‌طور میانگین کمتر از ۴۰ درصد است.
وزارت جهاد کشاورزی در طرحی مشترک با سازمان برنامه و بودجه، درصدد اجرای الگوی کشت سازگار با کم‌آبی در استان‌های مرکزی کشور است. با این حال، این طرح در مراحل اولیه خود بوده و نیازمند همراهی بیشتر کشاورزان و تخصیص منابع مالی کافی است.
خشکسالی‌های پیاپی منجر به خالی شدن برخی روستاها از سکنه شده است. در استان‌های جنوب شرقی کشور، بسیاری از روستاها تنها از طریق تانکرهای سیار آبرسانی می‌شوند. بر اساس آمار وزارت نیرو، بیش از ۶۰۰۰ روستا با تنش آبی شدید مواجه‌اند.
کاهش منابع آبی نه‌تنها تولید کشاورزی را تهدید می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم بر سلامت روانی و اقتصادی خانوارها تأثیرگذار است. از سوی دیگر، خشک شدن تالاب‌ها و کاهش منابع طبیعی، جان حیات‌وحش را نیز به خطر انداخته است.
تالاب‌های هامون، گاوخونی، و بختگان در سال‌های اخیر به دلیل کاهش آورد رودخانه‌ها تقریباً به‌طور کامل خشک شده‌اند و زیستگاه گونه‌های نادر جانوری به‌شدت محدود شده است.
بحران کم‌آبی در تابستان تنها یک هشدار زیست‌محیطی نیست، بلکه یک تهدید واقعی برای امنیت غذایی، پایداری اقتصادی و اجتماعی کشور است. هرچند اقدامات پراکنده‌ای برای کنترل وضعیت صورت گرفته، اما حل ریشه‌ای این مسئله نیازمند عزم ملی، هماهنگی بین‌دستگاهی و مشارکت گسترده مردم است.
در آستانه تابستانی دیگر، زمان آن فرارسیده که آب را نه فقط منبعی طبیعی، بلکه ثروتی ملی و ضرورتی حیاتی تلقی کنیم.
