۶ راه توسعه مبادلات تجاری تهران و دوحه

هر چند روابط تجاری ایران و قطر در سال‌های اخیر رشد داشته است. اما هنوز ایران نتوانسته بازار پر تقاضای قطر را به شکل قابل قبولی بدست بیاورد. یکی از دلایل آن هم نگاه کوتاه مدت به این بازار ثروتمند است. درحال حاضر در میان تجار و بازرگانان ایرانی نگاهی بلند مدت برای حضور در بازار قطر و کسب سهم بیشتر وجود ندارد.

اما ناکافی بودن تنوع در مبادلات تجاری، عدم وجود مرکز تجاری ایران در قطر برای ارائه خدمات به تجار و بازرگانان ایرانی، ضعف در شناخت و آگاهی از بازار و نیازهای قطر و سایق بازار آن کشور چالش‌های بعدی است. گذشته از اینکه پایین بودن سطح کیفیت و بسته‌بندی برخی کالاهای ایرانی، نداشتن خدمات مناسب پس از فروش برخی از محصولات ایرانی، عدم استقرار رایزن بازرگانی ایران در قطر از دیگر نقاط ضعف روابط تجاری ایران و قطر است.

البته مسائلی همچون نبود موافقت نامه تجارت آزاد و ترجیحی بین دو کشور، شناخت ناکافی نسبت به امکانات و ظرفیت‌های همکاری مشترک، آشنا نبودن بازرگانان قطری با تنوع و کیفیت محصولات ایرانی موثر بوده است. گذشته از اینکه همگرایی و نزدیکی کشورهای عربی منطقه و گرایش قطر به همکاری با این کشورها و تأثیرگذاری عوامل خارجی در روابط ایران و قطر نیز موثر بوده است و هست.

راه‌های توسعه روابط تجاری

با این وجود تحلیلگران مرکز پژوهش‌های اتاق ایران برمبنای واکاوی استراتژی‌های توسعه و اسناد سیاست تجاری قطر، 6 پیشنهاد عملیاتی برای توسعه روابط تجاری دو کشور ارائه کرده است.

اولین توصیه این است که سیاست متنوع‌سازی اقتصادی در قطر به شکل جدی پیگیری می‌شود؛ این سیاست با توجه به محدودیت‌های جمعیتی قطر فرصت مناسبی برای همکاری دو کشور در زمینه‌هایی همچون ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک در سواحل جنوبی ایران را فراهم کرده است. چنین شهرک‌هایی می‌تواند بستر مناسبی برای هم‌افزایی سرمایه قطری و نیروی کار ایرانی فراهم کند. با توجه به دانش انباشته شده در ایران و در دسترس بودن نیروی کار متخصص و ماهر در کشور، این همکاری‌ها می‌تواند در زمینه تولید محصولات با ارزش افزوده بالا نیز توسعه یابد.

دومین پیشنهاد کارشناسان مرکز پژوهشهای اتاق ایران تمرکز بر پتانسیل ترانزیتی ایران است. با توجه به ماهیت روابط ترکیه -قطر برای هر دو کشور پتانسیل ترانزیتی ایران جذابیت دارد. به همین دلیل انعقاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه، در کنار توسعهٔ ظرفیت ترانزیتی ایران در زمینه حمل‌ونقل ریلی و دریایی می تواند راهگشا خواهد بود. دست‌کم در توسعهٔ ظرفیت بندرگاهی و کشتی‌رانی بنادر بوشهر و دیر جذابیت‌های بالایی برای سرمایه قطری دارد تا از این طریق سواحل استان بوشهر به یک پل تجاری برای ترکیه و قطر تبدیل شود. در این زمینه باید در نظر داشت تکمیل برنامه‌های اتصال راه‌آهن سراسری ترکیه به عراق، مزیت ترانزیتی ایران را از بین خواهد برد.

در این میان با توجه به عضویت قطر در سازوکارهای اقتصادی و تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی و امکان مالکیت بر سرمایه‌گذاری تا 100 درصد، این کشور می‌تواند به محلی برای تولید کالاهای ایرانی به طور مشترک تبدیل شود؛ چنین محصولاتی از قید و بند تحریم‌ها رها خواهد بود و به بازار کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس دسترسی خواهد داشت.

بازار ناپیدای قطر

درحال حاضر با توجه به اینکه ناآشنایی بازرگانان قطری با تنوع و کیفیت محصولات ایرانی یکی از موانع توسعه روابط تجاری دو کشور محسوب می‌شود، برگزاری نمایشگاه‌ها در قطر و دعوت از بازرگانان قطری برای بازدید از مراکز صنعتی ایران از سوی بخش خصوصی می‌تواند در حل این مشکل مؤثر باشد.

با توجه به نرخ بیکاری بالا به ویژه در میان تحصیل‌کردگان ایرانی از یک سو و تلاش قطر برای بازنگری رویه‌های جذب نیروی کار و تمرکز بر ورود نیروی کار ماهر به این کشور از سوی دیگر، این مسیر می‌تواند از جمله راهکارهای توسعه روابط اقتصادی و اجتماعی دو کشور باشد؛ با توجه به ضرورت حفظ و شأن اتباع ایرانی، این مورد باید با نظارت سفارت ایران در دوحه و در پی توافقات مشخص بین دو دولت انجام شود.

از نگاه تحلیلگران ، ابتکارهای قطر برای رفع برخی اختلاف‌های سیاسی و اقتصادی میان ایران و ایالات متحده، به ویژه در حوزهٔ انتقال دارایی‌های مسدود شدهٔ ایران در کشورهای دیگر از طریق قطر، در صورت تحقق می‌تواند نه تنها راهی برای حل مشکلات عمیق اقتصادی کشور و تأمین نیازهای کشورباشد بلکه سرآغاز فصلی جدید در روابط اقتصادی دوجانبهٔ ایران و قطر است.