امروزه رسانه‌ها با گسترش مرزهاي جغرافيايي، فرهنگي و سياسي، هويت انسان معاصر را تحت تأثير قرار داده‌اند، به طوري که مي‌توان هويت انسان مدرن را هويت رسانه‌اي نام گذاشت. افزايش نقش وسايل نوين ارتباط جمعي در بخش‌هاي مختلف زندگي بشري سبب شده است که از آنها در زمينه‌هاي گوناگون استفاده شود.  با توجه به کارکردهاي متنوع رسانه‌ها، همچون آگاهي بخشي و اطلاع رساني، ايجاد انسجام و تعلق اجتماعي، نظارت بر عملکرد ساختار قدرت و فراهم آوردن زمينه‌هاي مشارکت عمومي و نظارت همگاني در نظام اجتماعي، مي‌توانند جايگاه در خور اعتنائي در دستيابي به الزامات توسعه در جامعه داشته باشند.

مسئله‌ توسعه يافتگي امروزه يکي از مسائل مورد اهتمام بسياري از  کشورهاي جهان است. رسانه‌ها در کشورهاي توسعه نيافته ، راه رسيدن به افکار عمومي و شکل دهي به آن تلقي مي‌شوند ، مسئله استفاده از رسانه‌ها در مباحث مرتبط به توسعه به ميزاني اهميت دارد که اين رسانه‌ها امکانات جديدي را براي توسعه در کشورها ايجاد کرده است.

بازيگران جديد  از جمله رسانه‌هاي جمعي با استفاده از پل‌هاي ارتباطي جديد نقش تعيين کننده‌اي  در توسعه جوامع دارا هستند. از اين رو مفهوم حکمراني خوب و توسعه در حوزه‌هاي مختلف بدون توجه به حوزه‌هاي رسانه‌اي امکان پذير نيست. به صورت کلي براي بازنگري در حوزه حکمراني مطلوب در جوامع راهي جز توجه به رسانه‌ها و افکار عمومي در جوامع موجود نيست . به طور کلي  از رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسي ياد مي‌شود يعني رکني که از يک طرف با مردم از سوي ديگر با حکومت در ارتباط است. آنچه به رسانه‌ها قدرت مي‌بخشد توانايي آن‌ها در شکل دهي به افکار عمومي و نظارت است. از وظايف رسانه‌ها اين است که  بتوانند تمامي نظام‌هاي سياسي و اجتماعي را مورد نقد خود قرار دهند و نقش وجدان جمعي را در جوامع بازي کنند.

نقد سازنده که با رفع خطا و اجراي درست صورت مي‌گيرد، شرايطي را فراهم مي‌آورد که رسانه‌ها در هدايت و تأثيرگذاري بر افکار عمومي،  پرورش نقاد و ايجاد همبستگي اجتماعي در جامعه باز و کثرت گرا، نقشي مهم داشته باشند. به علاوه امروزه ارتباطات و اطلاعات توانسته است مرکزيت اموري مانند سياست، تجارت اطلاعات و امنيت را در بر گيرند. از اين روي تدوين برنامه‌هاي توسعه‌اي هر کشور ارتباط بسياري با مفاهيم رسانه‌اي در آن کشور دارد.

در رويکرد حکمراني خوب رسانه‌ها به عنوان يک عامل اساسي محسوب مي شوند که در افزايش شفاف سازي و پاسخگويي فرايندهاي تصميم گيري و انتقال اصول حکمراني خوب به جامعه مؤثر هستند. ادبيات موجود در باب حکمراني خوب اغلب اهميت رسانه را در تضمين زير بناي توسعه مورد تأييد قرار مي‌دهد و اجماع گسترده‌اي نيز حول اين محور ايجاد شده است. رسانه‌ها مي‌توانند بر تغيير عقايد مواضع و رفتارهاي مردم در يک جامعه تاثيرگذار باشند. رسانه‌ها مي‌توانند ائتلاف‌هايي از مردم يک جامعه را ايجاد نمايند که اراده سياسي را در دستور کار خود دارند.

امروزه محيط هاي بين المللي و جهاني به نحو در هم تنيده اي وابسته به مفهوم امکانات و ابزارهاي رسانه هاي جمعي شده اند که اين ابزارها بر شکل گيري فرآيندهاي توسعه يافتگي در جوامع تاثيرات بسزايي را دارا است. در اين بين رسانه هاي جمعي نيز داراي نقشي حياتي در بهبود کارايي و حکمراني و کاهش فساد و افزايش بهره وري اقتصادي و ثبات در کشورها هستند و از سويي ديگر ايجاد تغييرات مثبت اجتماعي و محيطي توسط اين رسانه ها حائز اهميت است . رسانه‌هاي جمعي امروزه با اطلاعاتي که در اختيار مردم قرار مي‌دهند، تمامي بازيگران يک جامعه را تحت تاثير قرار داده و آنان را در فرآيندهاي تصميم گيري‌ها و مباحث توسعه اي دخيل مي کند.

ايران مسير پرفراز و نشيبي را در راه توسعه پيموده است .  با توجه به نقش تعيين کننده اي رسانه ها در گفتمان سازي ،  اميد است  رسانه ها - اگر به نقش  تاثيرگذار خود واقف باشند -  شايد بتوان  به  مفهوم  مهجور مانده توسعه ،  شکل و سامان نوي داد .

علي دماوندي کناري /  توسعه پژوه