رتبه بندی شرکت ها از منظر حاکمیت شرکتی

گروه بازارسرمایه : مدیریت امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران، با هدف محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی، برای اولین بار اقدام به محاسبه امتیاز و تعیین رتبه حاکمیت شرکتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران کرده است

به گزارش روابط عمومی شرکت بورس، سید روح الله حسینی مقدم مدیر نظارت بر شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران با تاکید بر محاسبه شاخص حاکمیتی شرکت ها ادامه داد: یکی از برنامه های توسعه ای مدیریت امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۹۲ محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی بود. بر این اساس، در گام نخست مطالعه تطبیقی از روش های رتبه بندی شرکت از این منظر در بورس های جهان در سطوح مختلف از جمله بورس لندن، نیویورک، فیلیپین، مالزی، هند، برزیل، پاکستان و ترکیه پرداخته شد. همچنین با نهادهای جهانی در خصوص حاکمیت شرکتی تعاملات زیادی صورت پذیرفت. کشورهای زیادی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت گزارش جامعی از روش های محاسبه شاخص بدست آمد. بر اساس مطالعات صورت گرفته متغیرهای مهم و مشترک بین کشورهای مختلف، به عنوان متغیرهای اصلی سیستم‌های ارزشیابی راهبری شرکتی در نظر گرفته شد.
وی تاکید کرد: پس از این مطالعه لازم بود چک لیست امتیاز دهی به ناشران تهیه شود. ضرورت داشت که چک لیست با توجه به مقررات و قوانین نافذ بر فعالیت شرکت ها در ایران تهیه شود. به همین دلیل چک لیست امتیاز دهی را هم در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار دادیم. پس از این اقدام، چک لیست نهایی شده به شور گذاشته شد. در این مرحله نظرات نزدیک به ۲۵ صاحبنظر داخلی که با موضوع حاکمیت شرکتی آشنایی داشته و ساختار شرکت ها را نیز می شناختند، اخذ شد و سپس درخواست کردیم به هر بخش وزن مورد نظر خود را با توجه به اهمیت هر متغیر اختصاص دهند. سپس میانگین اوزان پیشنهادی برای هر متغیر تخصیص داده شد.
مدیر نظارت بر شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران با مد نظر قرار دادن دیدگاه صاحبنظران یادآور شد: از طرفی پرسش هایی که در چک لیست از دید صاحبنظران کم اهمیت بود، حذف شد و میانگین درصدهای اختصاص داده شده به چک لیست مورد نظر به عنوان معیار نهایی انتخاب شد.
وی با اشاره به محتوی چک لیست گفت: چک لیست نهایی مشتمل بر ۵ قسمت اصلی است. بررسی اولیه چک لیست مورد نظر نشان می دهد که بر اساس اصول کلی حاکمیت شرکتی که در همه کشورهای دنیا طراحی شده است، تهیه گردید. این پنج قسمت عبارتند از:
الف - حقوق سهامداران و ذینفعان با وزن ۲۵% و ۱۱ متغیر
ب‌- هیات مدیره، کمیته های آن و تعهد به حاکمیت شرکتی با وزن ۲۵% و ۱۰ متغیر
ج‌- حسابرسی با ۱۵% وزن و ۶ متغیر
د‌- افشا عمومی و شفاف سازی با ۱۵% وزن و ۷ متغیر
ذ‌- امتیاز اطلاع رسانی با ۲۰% وزن و یک متغیر
پس از اختصاص وزن به هر متغیر، برای محاسبه امتیاز هر متغیر منشوری تهیه شد تا رویه ها برای سنجش سطح رعایت و امتیازدهی هر متغیر یکسان گردد.
حسینی مقدم امتیازبندی شرکت ها از نظر راهبری شرکتی را در اولویت دانست و اعلام کرد: پرسشنامه رتبه بندی با توجه به دستورالعمل راهبری شرکتی دارای پنج بخش اصلی است و هر بخش مشتمل بر چندین پرسش بوده که رتبه نهایی راهبری شرکتی هر شرکت با توجه به آن تعیین می شود. برای تکمیل این پرسش نامه سه روش مد نظر قرار گرفت و مزایا و معایب هر روش بررسی شد.
وی افزود: روش اول تکمیل این چک لیست توسط مدیریت امور ناشران بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در این روش با استفاده از منابع در دسترس نظیر سایت شرکت، گزارش فعالیت هیات مدیره به مجمع، امتیاز اطلاع رسانی منتشر شده توسط سازمان بورس، گزارش کنترل داخلی شرکت و اظهار نظر حسابرس شرکت نسبت به صورتهای مالی به ویژه بحث معاملات و رعایت مقررات نسبت به تکمیل چک لیست اقدام می شد.
مدیر نظارت بر شرکتهای بورس اوراق بهادار تهران با مد نظر قرار دادن روند رتبه بندی شرکت ها اظهار داشت: فرایند کار برای بیش از ۳۰۰ شرکت پذیرفته شده در بورس تهران سالی یکبار انجام می شود و با توجه به آنکه سال مالی بیش از ۸۵ درصد شرکت های بورس تهران پایان اسفندماه است، این رتبه بندی در تیرماه هر سال انجام و نتایج آن قابل انتشار است. چنانچه بنا باشد در شاخص خاصی نیز از این رتبه بندی استفاده شود، در تیرماه هر سال این شرکت ها به روز خواهد شد.
وی یادآور شد: در روش دوم چک لیست مذکور برای ناشران پذیرفته شده ارسال می شود تا دبیر هیات مدیره هر شرکت یا بخش مالی، آن را تکمیل کرده و برای بورس اوراق بهادار تهران ارسال کند. البته برای بالابردن قابلیت اتکا می توان از حسابرسان خواست تا پرسش نامه مذکور را تایید و سپس برای مدیریت ناشران ارسال شود. پس از دریافت چک لیستها، امتیازدهی و سپس رتبه بندی انجام می گیرد. چنانچه حسابرسی شدن این چک لیست ها ضروری نباشد می توان به طور تصادفی ۱۰ درصد از چک لیست های اخذ شده را توسط کارشناسان بورس، بررسی و سپس بر اساس وزن هر بخش، امتیازدهی لازم انجام می شود که در پایان رتبه بندی شرکت ها بر اساس امتیازی که کسب کرده اند انجام می شود.
مدیر نظارت بر شرکتهای بورس تهران گفت: روش سوم نیز سپردن موضوع رتبه بندی و امتیاز دهی به نهاد بیرونی و مستقل نظیر موسسات رتبه بند است. به عنوان مثال کشور ترکیه این امتیاز دهی توسط یک نهاد مستقل انجام می شود. قابل ذکر است نتیجه کار در سه روش همسان است. در نهایت چک لیست پذیرفته شده تکمیل و پس از امتیازدهی، رتبه بندی آنها صورت خواهد گرفت.
حسینی مقدم با اشاره به سیستم رتبه بندی شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلام کرد: شرکت بر اساس دو روش اول اقدام به رتبه بندی کرد. همانگونه که اشاره شد براساس آخرین منابع در دسترس از قبیل سایت شرکت، امتیاز اطلاع رسانی، نتایج طبقه بندی بورس، گزارش کنترل داخلی هر شرکت، گزارش فعالیت هیات مدیره به مجمع و اظهار نظر حسابرس نسبت به صورت های مالی امتیاز هر شرکت تعیین شد. به منظور کاهش انحراف از واقعیت، امتیازات بدست آمده به مضرب پنج گرد شد. البته آنچه در حال حاضر به عنوان رتبه بندی شرکت ها از منظر حاکمیت شرکتی محاسبه و منتشر می شود با استفاده از روش اول است.
وی اظهار داشت: رتبه راهبری شرکتی، سیاستها و رویه های راهبری شرکتی شرکت های بورسی و میزان رعایت منافع ذی نفعان شرکت با تاکید بر منافع سهامداران را ارزیابی می کند. رتبه بندی های راهبری شرکتی نسبی است و بر مبنای درصد از صفر تا ۱۰۰ گزارش می شود.
مدیر نظارت بر شرکتهای بورس تهران با تاکید بر متوسط امتیازی حاکمیت شرکتی ادامه داد: از آنجاکه تاکنون در خصوص انتشار جزییات امتیاز شرکت ها تصمیم گیری نشد، صرفا می توان بیان داشت که متوسط امتیاز راهبری شرکتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران حدود ۵۷ از ۱۰۰ است. متوسط امتیاز حاکمیت شرکتی در تابلوی اصلی بازار اول ۶۲، در تابلوی فرعی بازار اول، ۵۹ و در بازار دوم ۵۷ است. همچنین صنعت داروسازی و لوازم خانگی و برقی به ترتیب با کسب ۷۱ و ۴۷ امتیاز، بیشترین و کمترین امتیاز راهبری را به خود اختصاص دادند. صنایعی مانند بانک و لیزینگ، بیمه، سیمان و ساختمان به ترتیب با امتیازهای ۷۰، ۶۵، ۶۲ و ۶۱ در رتبه های بعدی قراردارند.
aحسینی مقدم افزود: لازمه توسعه بازار سرمایه، توجه بیشتر به حقوق ذینفعان و بویژه سهامداران اقلیت شرکت های پذیرفته شده در بورس است. نگاه منصفانه به حقوق سهامدارانی که بسیاری از آنها صرفا از طریق مجازی منتظر دریافت اخبار و گزارش های شرکت هستند، ضرورت تحقق یک نظام حاکمیت شرکتی بایسته است. بدون شک توسعه بازار سرمایه ایران بدون توجه به سرمایه ها و پس اندازهای خرد ممکن و در عین حال خوشایند نیست. تجربه بین المللی نیز حکایت از آن دارد که برای توسعه بازار اوراق بهادار، توجه به حقوق تمامی ذینفعان به ویژه سهامداران جزء ضروری است.
وی با مد نظر قراردادن رعایت استاندارهای بین المللی در بازار سرمایه ایران یادآور شد: از طرفی با تجهیز بازار سرمایه ایران به استانداردهای بین المللی بویژه داشتن یک نظام حاکمیت شرکتی می توان در جذب موثرتر سرمایه گذاران خارجی نیز گام برداشت. در حال حاضر متوسط امتیاز حاکمیت شرکتی ۵۷ است که با توجه به اقدامات خوب صورت گرفته در بحث کنترل داخلی، افزایش کیفیت افشا، مناسب تر شدن کیفیت برگزاری مجامع و همچنین تصویب نهایی دستورالعمل حاکمیت شرکتی می توان به بهتر شدن این امور امیدوار بود. از طرفی با این رتبه بندی زمینه محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی نیز در بورس تهران فراهم خواهد شد.