قیمت واقعی ارز در دستان مافیای بازار

با توجه به اینکه افزایش قیمت دلار و نوسانات ارزی یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران در سال‌های اخیر بوده و  تغییرات نرخ ارز تاثیر مستقیمی بر زندگی روزمره مردم، کسب و کارها و اقتصاد کشور دارد. این تغییرات نه تنها بر قیمت کالاهای وارداتی اثر می‌گذارد، بلکه به دلیل وابستگی بخش تولید به مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای خارجی، بر قیمت کالاهای تولید داخل نیز تاثیرگذار است این در حللیست که بسیاری از کارشناسان تغییرات و نوسان نرخ ارز را مرتبط با مافیاهای اقتصادی و بازار ارز می دانند و معتقدند که  ارزش ذاتی دلار نسبت مستقیمی با حجم نقدینگی دارد و  با وجود اینکه سال گذشته  نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی کنترل شد و همچنین فروش نفت هم افزایش قابل توجهی داشت اما همچنان شاهد افزایش بی رویه  نرخ ارز در  بازار هستیم که ناشی از عوامل سیاسی است و درصورت فروکش کردن تنش ها و عدم تشدید تحریم ها نرخ واقعی دلار به 70 هزار تومان خواهد رسید.

نرخ ارز همانند هر کالای دیگری در اقتصاد، تابع عرضه و تقاضاست. این تحولات تحت تاثیر عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار دارند و به همین دلیل نمی‌توان علت افزایش قیمت دلار را تنها به وقایع داخلی یک کشور محدود کرد. 

بر این اساس در حوزه عوامل سیاسی و بین‌المللی، تغییر در سیاست‌های کلان کشورهای دیگر نقش مهمی در نوسانات ارزی دارد. برای مثال، وضع تعرفه‌ها، قوانین محدودکننده و جریمه‌های اقتصادی می‌تواند هزینه خرید کالا و خدمات را افزایش داده و باعث گرانی دلار شود. همچنین تغییرات قیمت نفت در بازارهای جهانی، نوسانات قیمت طلا و تغییرات ارزش دلار در برابر سایر ارزها از دیگر عوامل بین‌المللی موثر بر نرخ ارز هستند.

همچنین نقش نقدینگی و تورم در علت گرانی دلار را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. رشد نقدینگی در کشور باعث می‌شود صاحبان این نقدینگی به دنبال حفظ ارزش دارایی خود باشند و بخشی از این نقدینگی به سمت بازار ارز هدایت شود. آمارها نشان می‌دهد حجم نقدینگی در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته که این موضوع علت افزایش قیمت دلار بوده است.

بر این اساس دیگر دلیل افزایش قیمت دلار، سیاست سرکوب ارزی است که در دوره‌های مختلف دنبال شده است. این سیاست که با هدف کنترل تورم اجرا می‌شود، در عمل باعث جمع شدن فنر قیمتی در حوزه ارز می‌شود. وقتی نرخ ارز متناسب با تفاوت تورم داخلی و خارجی تعدیل نمی‌شود، در نهایت با یک جهش ناگهانی مواجه می‌شویم که اثرات مخربی بر اقتصاد دارد.

همچنین یکی دیگر از چالش‌های اساسی، عدم پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) است که باعث شده کشورها در تعاملات تجاری و مراودات مالی با تجار ایرانی، سخت‌ترین مقررات و الزامات مربوط به مبارزه با پولشویی را به کار ببرند. این امر نه تنها باعث انجام بخش قابل توجهی از جابجایی‌های مالی خارج از شبکه بانکی می‌شود، بلکه هزینه‌های تجارت را نیز افزایش می‌دهد و دلیل افزایش قیمت دلار است.

حال آنکه  بانک مرکزی به دلیل حفظ ذخایر ارزی در بازار غیررسمی دخالت جدی نکرده است؛ ولی از سوی دیگر مافیاهای اقتصادی و بازار ارز که از افزایش نرخ‌ها منفعت می‌برند، با ایجاد تقاضای کاذب برای دلار بر روند صعودی نرخ آن دامن می‌زنند.

بر اساس گفته های بسیاری از  کارشناسان اقتصادی ارزش ذاتی دلار نسبت مستقیمی با حجم نقدینگی دارد، بر این اساس  در سال گذشته نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی کنترل شد و فروش نفت هم افزایش قابل توجهی داشت؛ بنابراین افزایش قیمت دلار در بازار آزاد در این سطح عمدتاً ناشی از عوامل سیاسی است.

در این راستا احمد اشتیاقی کارشناس اقتصادی  با اشاره به اینکه اگر تنش‌های سیاسی فروکش کند، ارزش واقعی دلار حدود ۷۰ هزار تومان برآورد می‌شود، اظهار کرد: رقم فعلی نرخ ارز بسیار بالاتر از ارزش ذاتی است که علت آن به ریسک‌های سیاسی و انتظارات تورمی ناشی از تشدید تحریم‌ها و نااطمینانی از آینده مربوط می‌شود.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به نقش مافیای بازار ارز و سفته ‌بازان در افزایش نرخ‌ها گفت: بانک مرکزی به دلیل حفظ ذخایر ارزی در بازار غیررسمی دخالت جدی نکرده است؛ ولی از سوی دیگر مافیاهای اقتصادی و بازار ارز که از افزایش نرخ‌ها منفعت می‌برند، با ایجاد تقاضای کاذب برای دلار بر روند صعودی نرخ آن دامن می‌زنند.

وی با بیان اینکه رشد قیمت دلار در شرایط فعلی علت اقتصادی ندارد و صرفا به دلیل مسائل سیاسی رخ داده است، تاکید کرد: خرید دلار در این محدوده قیمتی می‌تواند ریسک‌ بالایی داشته باشد و مردم باید با احتیاط بیشتری تصمیم‌گیری کنند.

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: مسائل سیاسی و تحریم‌ها باعث شکل‌گیری انتظارات تورمی و به تبع آن رشد قیمت دلار شده است و متاسفانه در این فضا نیز عده‌ای با ایجاد تقاضای کاذب برای دلار منجر به رشد نرخ ارز می‌شوند.

اشتیاقی خاطرنشان کرد: برای کاهش تنش‌های ارزی راهکارهایی وجود دارد که بانک‌مرکزی و دولت می‌توانند از آن بهره ببرند؛ این راهکارها شامل مذاکرات بین‌المللی، بهبود روابط تجاری و جلوگیری از تشدید تحریم‌ها می‌شود. البته استمرار سیاست‌هایی نظیر کنترل نقدینگی نیز نقش کلیدی در مدیریت بازار ارز دارد.