فولاد مبارکه، پیشرو در بازچرخانی آب و کاهش مصرف آب خام

بحران کمبود آب در کشور ایران و به‌ویژه استان‌های فلات مرکزی در سال‌های اخیر به یکی از مسائل مهم و حائز اهمیت در جامعه تبدیل شده و همه ارکان جامعه باید برای حل این مسئله به دنبال راهکاری باشند تا به هر نحو، از گسترش آن جلوگیری شود.

یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار در بحث آب بخصوص در استان اصفهان، صنایع واقع شده در این استان است که بعضاً انگشت اتهام به سمت آنان رفته و برخی یکی از علل اصلی کم‌آبی در این استان را، مصرف زیاد این صنایع می‌دانند. این در حالی است که در سال‌های اخیر باتوجه‌به مطالعات علمی انجام شده روی این موضوع، صنایع پرمصرف به سمت استفاده از روش‌هایی برای بهینه‌شدن مصرف آب رفته‌اند.

شرکت فولاد مبارکه به‌عنوان یکی از این صنایع، از آغاز بهره‌برداری قطع وابستگی به منابع ازجمله منابع آبی را در دستور کار خود داشته و به‌صورت ویژه از سال ۱۳۹۲ برنامه‌ها و پروژه‌های متعددی را در این زمینه انجام داده است. ازآنجاکه کاهش و قطع وابستگی به آب خام به‌عنوان یک فرهنگ در این مجموعه ایجاد شده، شاهد این هستیم که اقدامات تأثیرگذار فولاد مبارکه طی سال‌های اخیر از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

طبق گفته سید یاسر طیب نیا، مدیرعامل این مجموعه، اقدامات کم‌نظیر فولاد مبارکه در راستای حل معضل آب در این صنعت منجر به کاهش چشمگیر میزان برداشت آب خام از رودخانه زاینده‌رود و ثبت رکوردی جهانی در صنعت فولاد شده است. در ادامه برخی از مهم‌ترین اقدامات و افتخارات این مجموعه در حوزه مدیریت مصرف منابع آبی تشریح می‌شوند.

تصفیه پساب خانگی، حاصل استراتژی استفاده از انرژی تجدیدپذیر

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه می‌گوید: هم‌اکنون در عصر انقلاب صنعتی چهارم و رشد تکنولوژی و تحولات فناورانه، تلاش می‌کنیم مبادلات فناوری و همکاری‌ها را در سراسر زنجیره ارزش فولاد به‌منظور تولید فولاد کم‌کربن و کاهش استفاده از منابع تجدید ناپذیر ترویج کنیم. به همین منظور استراتژی اصلی ما برای تأمین انرژی، همچنان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.

این شرکت علاوه بر تلاش برای تأمین برق پاک، کاهش برداشت آب خام با سرمایه‌گذاری در پروژه جمع‌آوری، تصفیه و بازچرخانی پساب‌های صنعتی و شهری در فرایند تولید را نیز در پیش گرفته که حاصل اجرای این پروژه در سال گذشته تأمین نزدیک به ۱۲ درصد از آب موردنیاز صنعت بوده و در سال جاری این میزان به حدود ۶۰ درصد رسیده است.

روش بازچرخانی پساب در خطوط تولید برای اولین‌بار در کشور توسط شرکت فولاد مبارکه انجام شده و این شرکت دارنده بزرگ‌ترین تصفیه‌خانه پساب در خاورمیانه است. تاکنون بازچرخانی پساب ۱۱ شهر از شهرستان‌های هم‌جوار کارخانه فولاد مبارکه برای تأمین آب این صنعت با راندمان ۹۰ درصد انجام شده و طرح جمع‌آوری پساب در ۶ شهر دیگر نیز اجرا خواهد شد. اما باید دید تاریخچه بازچرخانی و استفاده از پساب برای تأمین آب فولاد مبارکه از چه زمانی آغاز شده است؟

سید امیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه در این باره می‌گوید: فولاد مبارکه از سال ۷۱، تمام پساب‌های فرایند تولید را در تصفیه‌خانه، تصفیه می‌کرد و پساب صنعتی این شرکت هیچگاه در محیط رها نمی‌شد. این پساب تصفیه شده، در حوضچه‌های پساب جمع‌آوری و به مصرف فضای سبز و درختان شرکت می‌رسید، همچنین در فصول سرد سال که نیاز به آب کمتری در فولاد مبارکه داشتیم به خارج از شرکت منتقل و در بخش کشاورزی مورداستفاده قرار می‌گرفت.

وی در خصوص آغاز خریداری پساب ۴ شهر اطراف کارخانه در سال ۹۲ ادامه می‌دهد: قرارداد اولیه این پروژه با سرمایه‌گذاری شرکت فولاد مبارکه و مشارکت آبفا استان اصفهان منعقد شد و طی قرارداد اجرایی با پیمانکاران در سال ۱۳۹۴، مقرر شد فولاد مبارکه شبکه‌های جمع‌آوری پساب شهری و تصفیه‌خانه‌های مربوطه را توسعه یا ایجاد کرده و بعد از ایجاد خطوط انتقال، مجموع پساب ۴ شهر به این مجموعه منتقل شود.

مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه در خصوص تکمیل تصفیه‌خانه‌ها در سال ۱۳۹۸ عنوان می‌کند: هم‌زمان با اجرای پروژه‌های اشاره شده در شهرهای اطراف، تصفیه‌خانه تکمیلی پساب شهری در سال ۹۸ باهدف تصفیه نهایی اجرا و مورد بهره‌برداری قرار گرفت و عملیات اجرایی فازهای بعدی که شامل افزایش ظرفیت و کیفیت تصفیه پساب است، همچنان در دست اقدام بوده و می‌توان امیدوار بود که در چند سال آینده بخش زیادی از آب موردنیاز فولاد مبارکه از این محل تأمین شود.

وی در رابطه با هزینه این پروژه می‌گوید: کل سرمایه‌گذاری در جمع‌آوری پساب‌های شهری نزدیک به ۵۸ میلیون یورو بوده و ۱۶ میلیون یورو نیز در فرایندهای تکمیل تصفیه‌خانه هزینه شد تا آب باکیفیت موردنیاز خطوط تولید شود.

ازجمله افتخارات شرکت فولاد مبارکه در سال‌های اخیر که در این پروژه هم تأثیرگذار بوده، بومی‌سازی و استفاده از امکانات و دانش داخلی برای تأمین تجهیزات موردنیاز است. در همین راستا، پمپ فشارقوی واحد تصفیه‌خانه آب و پساب شرکت فولاد مبارکه که یکی از تجهیزات مهم و با تکنولوژی پیشرفته در این تصفیه‌خانه بود، سال گذشته توسط کارگروه فنی متشکل از کارشناسان تعمیرات واحد تصفیه‌خانه، دفتر فنی تعمیرات فولاد مبارکه و شرکت انرژی و کار سپاهان بومی‌سازی شد. این تجهیز پیش از این توسط یکی از شرکت‌های آمریکایی ساخته می‌شد و اکنون پس از بومی‌سازی بیش از یک سال است که عملکرد خیلی خوبی در تصفیه‌خانه داشته است.

به‌طورکلی استفاده از پساب‌های شهری در فرایند تولید راهبرد مؤثری است که مجموعه فولاد مبارکه را مصمم کرده به‌منظور تأمین پایدار آب خود و در راستای عمل به مسئولیت‌های اجتماعی و بهبود فرایندهای زیست‌محیطی هم‌جوار کارخانه در این مسیر سرمایه‌گذاری کند.

پروژه مدیریت پایدار آب فولاد مبارکه، در بین ۵ پروژه برتر جهانی

شرکت فولاد مبارکه خود را یک شهروند مسئولیت‌پذیر در کنار مردم جامعه خود دانسته و در زمینه چالش‌های پیرامونی خود در حوزه‌های اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی، مسئولیت قبول کرده است. این شرکت «توسعه پایدار» را به‌عنوان یک راهبرد در خلق آینده‌ای بهتر برای کشور، از ابتدای بهره‌برداری تاکنون مدنظر قرار داده است.

پروژه مدیریت پایدار آب یعنی بازچرخانی پساب شهری جوامع محلی به‌منظور جایگزینی آب خام فولاد مبارکه به دلیل تأثیر در مدیریت پایدار منابع آبی و ایجاد ارزش مشترک با جامعه، به‌عنوان یکی از ۵ پروژه برتر فولادسازان جهان در بخش جایزه «مدیریت تعالی در پایداری» انجمن جهانی فولاد معرفی شد.

انجمن جهانی فولاد به‌عنوان معتبرترین انجمن صنعت فولاد در جهان هرساله از شرکت‌های عضو به دلیل مشارکت در صنعت فولاد طی یک دوره یک‌ساله در ۶ بخش تعالی در تولید فولاد کم‌کربن، بهترین نوآوری سال، تعالی در پایداری، تعالی در ارزیابی چرخه عمر محصول، تعالی در آموزش و مهارت و تعالی در برنامه‌های ارتباطی درون و برون‌سازمانی که صنعت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، پس از ارزیابی توسط داوران مستقل، قدردانی می‌کند. این رقابت باتوجه‌به حضور بزرگ‌ترین فولادسازان دنیا از معتبرترین جوایز صنعت فولاد در جهان است.

طی فرایند ارزیابی در بخش تعالی پایداری این دوره، ابتدا ۲۳ پروژه از طرف شرکت‌های مختلف فولادساز، متقاضی حضور در بخش جایزه تعالی پایداری شدند. سپس بر اساس چهار شاخص شامل تأثیرات مثبت و دستاوردهای پروژه، اطلاع‌رسانی به ذی‌نفعان، رهبری و امکان تکرارپذیری پروژه در شرکت‌های دیگر و مربوط بودن پروژه با مأموریت شرکت‌ها و اهمیت آن از نظر استراتژیک توسط هیئت داوران مستقل از کشورهای انگلستان، کانادا، هندوستان، کره جنوبی، آمریکا و برزیل مورد قضاوت قرار گرفتند.

در مرحله ارزیابی اولیه ۱۱ پروژه از بین شرکت‌کنندگان انتخاب و به مرحله بعدی راه یافتند و پس از ارزیابی مجدد، تنها ۵ پروژه برتر از شرکت‌های فولاد مبارکه، پوسکو، بائو استیل، JSW و TERNIUM AND ENARIS به مرحله نهایی راه یافت و در فهرست پایانی پروژه‌های انجمن جهانی فولاد در بخش پایداری قرار گرفت.

کسب گواهینامه استاندارد سیستم مدیریت بازدهی آب، گامی بیش رو به جلو

پس از معرفی پروژه مدیریت پایدار آب فولاد مبارکه به‌عنوان یکی از ۵ پروژه برتر بخش پایداری توسط انجمن جهانی فولاد، شرکت فولاد مبارکه با اجرای پروژه‌های متعدد بهبود و ارائه رویکرد استقرار استاندارد تخصصی در حوزه مدیریت منابع آبی در نواحی تولیدی، مجتمع فولاد سبا و ناحیه انرژی و سیالات، موفق به اخذ گواهینامه استاندارد سیستم مدیریت بازدهی آب ISO۴۶۰۰۱:۲۰۱۹ شد.

وجود سیاست شرکت فولاد مبارکه در استقرار استانداردهای مدیریتی به‌عنوان زبانی مشترک برای جاری‌سازی نظام‌مند و یکپارچه سیستم‌های مدیریت در سازمان، باعث شد که استقرار استاندارد تخصصی در حوزه مدیریت منابع آبی در نواحی تولیدی، مجتمع فولاد سبا و ناحیه انرژی و سیالات از سال گذشته در دستور کار قرار گیرد.

امیر نورایی، ممیز شرکت SGS در این زمینه می‌گوید: ارزیابی پروژه‌های بهبود مؤثر در حوزه بهره‌وری و بازدهی آب به‌راحتی در فولاد مبارکه قابل‌مشاهده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به برج‌های خنک‌کننده هیبریدی در دست اجرای کولینگ‌تاورهای ناحیه آهن‌سازی اشاره کرد. کمتر جایی را می‌توان دید که چنین اقدامی را تعریف و اجرایی کرده باشد، چراکه هم نیاز به فاز مطالعاتی و پژوهشی دارد و هم ازنظر امور مهندسی و اجرا به این موارد پرداخته شده است.

همچنین محمدکاظم صباغی، مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی فولاد مبارکه معتقد است موضوعات ممیزی به‌ویژه موضوع آب در محل استقرار کارخانه فولاد مبارکه از اهمیت زیادی برخوردار است و مدیریت ممیزی آب یکی از اقدامات مؤثر در استفاده بهینه از منابع آبی به شمار می‌رود.

به گفته او، باتوجه‌به شرایط ویژه آب در کشور و استان اصفهان، قطعاً تمامی سازمان‌ها، شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی به سمت مدیریت متفاوت در حوزه آب خواهند رفت؛ به همین علت این ممیزی‌ها و مدیریت بازدهی آب می‌تواند سازمان‌ها را در حوزه آب و استفاده بهینه آن یاری کند.

فولاد مبارکه، پیشرو در بازچرخانی آب و کاهش مصرف آب خام

سید امیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه، در پاسخ به عدم ضرورت پیاده‌سازی این استاندارد به دلیل انجام اقدامات زیاد این مجموعه در حوزه کاهش حداکثری آب می‌گوید: به اذعان کارشناسان و متخصصان حوزه انرژی و سیالات، کارشناسان واحدهای تولیدی شرکت و تیم سیستم‌های مدیریت کیفیت، با انجام بهینه‌سازی‌ها و پیاده‌سازی این استاندارد، نکات بسیار زیادی در حوزه استانداردسازی مصرف آب آموخته‌ایم و علاوه بر اقداماتی که از ابتدای بهره‌برداری تاکنون در حوزه استفاده بهینه از منابع آبی در شرکت انجام شده، شاهد این بودیم که طی یک سال اخیر فرآیندها به‌صورت کاملاً علمی و آکادمیک در این حوزه دنبال و پیاده‌سازی شده و شرکت فولاد مبارکه مصمم است با استفاده از روش‌های جدید و به‌روز دنیا، در مسیر بهبود مصرف آب گام بردارد.

برگزاری نزدیک به ۸۰۰ نفر ساعت آموزش تخصصی استاندارد ایزو ۴۶۰۰۱:۲۰۱۹ توسط شرکت SGS با همکاری واحد آموزش و توسعه سرمایه‌های انسانی برای پست‌ها و نفرات کلیدی در کمیته‌های تحول، شناسایی ابزارهای اندازه‌گیری مرتبط و کالیبره کردن حدود ۵۰ تجهیز کلیدی تأثیرگذار با همراهی واحد کالیبراسیون و ابزار دقیق، بازطراحی و بهبود نقاطی از شرکت مانند تصفیه‌خانه نورد گرم باتوجه‌به الزامات استاندارد، انجام ممیزی داخلی و اجرای کامل اقدامات اصلاحی برای یافته‌های کشف‌شده، برنامه‌ریزی و اجرای دو مرحله ممیزی آمادگی و ممیزی مرحله اول صدور استاندارد با شرکت SGS و انجام بیش از ۹۰ درصد از اقدامات اصلاحی تدوین‌شده و برگزاری موفقیت‌آمیز ممیزی نهایی و صدور گواهینامه استاندارد مدیریت بازدهی آب و… از جمله اقدامات انجام شده در شرکت فولاد مبارکه طی یک سال گذشته در حوزه مدیریت بازدهی آب بوده است.

مشارکت در طرح انتقال آب دریای عمان، کاهش مصرف از حوضه آبریز زاینده‌رود

یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات شرکت فولاد مبارکه در راستای کاهش مصرف از رودخانه زاینده‌رود، مشارکت و تأثیرگذاری در طرح انتقال آب دریای عمان به اصفهان است که به گفته مدیرعامل این شرکت، فولاد مبارکه بیش از سهم و وظیفه خود در این طرح هزینه کرده است و او این نوید را می‌دهد که با اجرای این طرح، برداشت آب از زاینده‌رود طی ۵ سال به صفر برسد.

انتقال آب دریای عمان به اصفهان با محوریت فولاد مبارکه، گامی دیگر در راستای پایداری آب برای صنعت استان اصفهان است. این طرح در ۲۰ نقطه از سیرجان تا اصفهان در حال پیشروی بوده و ۶ پیمانکار توانمند در این پروژه مشغول فعالیت هستند که شامل چند صد کیلومتر کریدور و چند ده کیلومتر لوله‌گذاری است.

همچنین مدیر روابط‌عمومی فولاد مبارکه در بهمن‌ماه سال جاری خبر داد که فاز اول طرح انتقال آب از دریای عمان تا اوایل سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد که در صورت تکمیل کل طرح، مصرف آب کل صنعت از طریق دریا تأمین شده و برداشت آب خام برای بخش صنعت به صفر می‌رسد.

شرکت فولاد مبارکه در مسیر دستیابی به تولید فولاد سبز تمام توان خود را به کار گرفته و به‌عنوان صنعتی پیشرو در کشور، اقدامات زیادی را در این زمینه انجام داده و یا در دست اقدام دارد.

اجرای پروژه‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی و باران در فصول بارش یکی از پروژه‌های مهم در راستای پایداری شرکت فولاد مبارکه است که در این پروژه تمام نشتی‌ها و آب‌های سطحی در حوضچه‌های پساب جمع‌آوری می‌شود تا از این آب در فصول موردنیاز و در زمان‌های بحرانی استفاده شود. در همین راستا ظرفیت ذخیره‌سازی پساب تا ۱۰۰ درصد افزایش‌یافته و تاب‌آوری و پایداری فولاد مبارکه در حوزه آب به ۲ برابر افزایش‌یافته است.

تصفیه و بازچرخانی آب صنعتی در خطوط تولید، اقدامات لازم برای ایجاد زیرساخت‌های پایش و اندازه‌گیری مصارف، سرمایه‌گذاری بیش از ۲.۲ میلیارد دلار در راستای بهبود عملکرد محیط‌زیست، استفاده از بلودان برخی از واحدها به‌عنوان آب خوراک واحدهای دیگر، استفاده از آب ریجکت کم‌کیفیت به‌عنوان آب خنک‌کاری و فرآوری سرباره، جایگزینی برج‌های هیبریدی برای خنک‌کنندگی و همچنین استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش مصرف آب از دیگر اقدامات مجموعه فولاد مبارکه برای کاهش مطلق مصرف آب هستند.

شرکت فولاد مبارکه اقدامات قابل‌توجهی در راستای استراتژی توسعه پایدار انجام داده و یکی از هدف‌گذاری‌های این شرکت، تبدیل‌شدن به الگوی ملی در زمینه زیست‌محیطی در دو سال آینده است. کاهش مصرف آب با اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف، تبدیل برج‌های خنک‌کننده‌تر به خشک در واحدهای احیا مستقیم ۱ و ۲، واحد خنک‌کاری تختال BWG و ماشین‌های ریخته‌گری تا سال ۱۴۰۴، ازجمله مهم‌ترین سیاست‌گذاری‌های فولاد مبارکه در افق ۵ ساله پیش‌رو است.