"کشتی طوفان ‌زده انرژی خورشیدی"

با پایان یافتن فصل گرما، قطعی برق موقتاً به فراموشی سپرده شده و انتظار می‌رود مسئولین مطابق معمول چند ماه قبل از تابستان سال آینده از خواب غفلت بیدار شوند و بدنبال چاره باشند. دوره گرما را با حدود 20 هزار مگاوات کسری به پایان رسانده و با قطع برق صنایع بین دو تا سه روز در هفته موفق شدیم طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نرخ رشد اقتصادی کشور را در نیمه اول سال جاری به منفی 3/0 درصد برسانیم. احتمالاً مسئولین برق مابقی کار را به شرکت گاز سپرده تا با عدم تامین گاز مورد نیاز صنایع پیش بینی مرکز پژوهش های مجلس به حقیقت پیوسته و با استمرار کاهش رشد اقتصادی رقم مربوط به کل سال زیر صفر باقی بماند!

جهان در میانه گذار انرژی قرار دارد که یکی از چهار ویژگی بارز آن افزایش نقش و سهم برق از کل مصرف انرژیست. پیش بینی می شود طی یک دهه مصرف زغال سنگ بعنوان آلوده‌ترین منبع انرژی اولیه به شدت کاهش یافته و تقاضای نفت و گاز نیز تا سال 2050 با شیب کمتر کاهش یابد. نکته جالب توجه اینکه طبق همه پیش بینی ها تا سال 2030 تقاضای برق در جهان 20 درصد و تا سال 2050 به دو برابر افزایش خواهد یافت و در این میان انرژی بادی و خورشیدی نقش عمده را به عهده خواهند داشت. جهان طی 68 سال یک تراوات ظرفیت برق خورشیدی ایجاد کرد و تنها طی دو سال این ظرفیت به دو برابر افزایش یافت! در نیمه نخست سال میلادی جاری ظرفیت نصب شده جدید انرژی خورشیدی در جهان نسبت به دوره مشابه سال قبل 64 درصد افزایش یافت و به رقم خیره‌کننده 380 گیگاوات رسید. این یعنی گذار انرژی در عمل و نه در شعار. گذار انرژی نمایش نیست، مسابقه ای است بر سرِ زمان. برای پیوستن به این قافله جهانی باید از مدیران سنتی گذار کرد و کار را به نخبگان با دانش روز سپرد تا راه برای عبور از گذار انرژی باز شود.

متاسفانه ما از کاروان توسعه سریع برق با تمرکز بر انرژی تجدیدپذیر جا مانده و با تکیه بر شعار و دوری جستن از شعور همه تخم مرغ هایمان را در سبد انرژی خورشیدی نهاده ایم. بی مناسبت نیست تنها یکی از وعده ها در بخش انرژی خورشیدی را زیر ذره بین گذاشته و مورد راستی آزمایی قرار دهیم. اعلام شده که ظرفیت منصوبه انرژی خورشیدی تا تابستان سال آتی 8500 مگاوات افزایش خواهد یافت و وعده داده شده که ناترازی برق در اوج مصرف تابستان سال آینده از این مسیر مرتفع خواهد شد.

چنانچه امداد غیبی به کمک آمده و برای اولین بار وعده مسئولین محقق شود طبق محاسبات میزان افزایش انرژی الکتریکی تولیدی 7/4 درصد خواهد بود که تقریباً برابر با افزایش تقاضای سالیانه است. بدین ترتیب حتی در حالت ایده‌آل هم ناترازی برق در تابستان سال آینده حذف نشده بلکه نسبت به امسال افزایش نخواهد یافت و مشترکین خانگی باید سجده شکر بجا آورند که خاموشی از چند ساعت در روز و مشترکین صنعتی از چند روز در هفته بیشتر نشده است. اما مساله به اینجا ختم نمی شود و مشکل اساسی آن است که تطابقی بین ساعات تولید و مصرف وجود ندارد و پس از گذشتن خورشید از نقطه حداکثر تابش، تولید برق تا روز بعد به شدت کاهش می یابد. بدین ترتیب یکی از روشهایی که وزارت نیرو مطرح می کند استفاده از ذخیره ساز یا باتری است. هزینه هر یک مگاوات انرژی خورشیدی بدون باتری حدود 300 میلیارد ریال است در حالیکه در صورت افزودن ذخیره ساز برای فراهم شدن امکان تامین برق در طول شبانه روز این رقم به 1100 میلیارد ریال افزایش می یابد. بدین ترتیب سرمایه گذاری لازم برای تحقق 8500 مگاوات بدون باتری 255 همت و با باتری 935 همت برآورد می شود در حالیکه کل بودجه عمرانی دولت در سال جاری از 600 همت تجاوز نمی کند!

بدین ترتیب به گواه آمار مشاهده می شود که برنامه وزارت نیرو در بخش برق نه عملی است و نه منطقی. کاش به خود بیاییم و با نگاهی به عملکرد عربستان سعودی از آنان بیاموزیم. این کشور اخیراً طی قراردادی اقدام به راه اندازی 5000 مگاوات بصورت ترکیبی از 3000 مگاوات انرژی بادی و 2000 مگاوات انرژی خورشیدی به ارزش کل 7/2 میلیارد دلار نموده که به مراتب کمتر از هزینه اجرای مزرعه خورشیدی با باتری است. برنامه ریزان برق کشور از این واقعیت غافلند که انرژی بادی و خورشیدی ذاتاً مکمل یکدیگرند و با توجه به گستردگی جغرافیایی و شرایط اقلیمی کشور می توان با ترکیب این دو منبع انرژی ذخیره ساز را حذف کرد و سرمایه گذاری مورد نیاز را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

مخلص کلام اینکه همه کشورهای نفت خیر به سرعت در حال تغییر ساختار انرژی خود هستند اما مدیران ما در این بخش چند دهه از مدیریت روز انرژی جهان عقب مانده و بر اعمال نظرات خود اصرار می ورزند. در چنین شرایطی چگونه می توان کشتی طوفان زده انرژی خورشیدی را تا تابستان سال آینده به ساحل امن رساند؟ تنها راهی که می ماند دادن وعده های پوچ و محمل و حواله به آینده خواهد بود!

چطور باید پاسخ فرزانه توس را داد که فرمود،

جهان سر به سر حکمت و عبرت است چرا بهره ما همه غفلت است؟