زمستانِ بی‌گازِ صنعت
سعید افشاری (پویش)
قطعی گاز صنایع دیگر نه یک اتفاق فصلی، بلکه به بحرانی ساختاری در اقتصاد ایران تبدیل شده است. بحرانی که هر سال تکرار می‌شود و هر بار عمیق‌تر از پیش، بخش تولید را زمین‌گیر می‌کند. تجربه سال گذشته به‌خوبی نشان داد که محدودیت گاز چگونه می‌تواند از کارخانه تا بازار، همه زنجیره اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار دهد.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، با اشاره به قطعی‌های گسترده گاز از نیمه مهر تا اسفند سال گذشته، برآورد کرده است که صنایع به‌طور میانگین ۶۵ روز با تعطیلی اجباری روبه‌رو بودند؛ اتفاقی که تنها در قالب عددی خشک و بی‌روح می‌توان گفت حدود دو میلیارد دلار عدم‌النفع برای بخش تولید به همراه داشت. اما در واقعیت، این رقم یعنی توقف ماشین‌ها، تعلیق دستمزدها، از دست رفتن بازارهای صادراتی و تضعیف اعتماد سرمایه‌گذاران.
آنچه وضعیت را نگران‌کننده‌تر می‌کند، تکرار این سناریو در زمستان پیشِ‌روست. پیش‌بینی می‌شود صنایع کشور در سال ۱۴۰۴ نیز با ۶۰ تا ۷۰ روز کمبود یا قطعی گاز مواجه شوند؛ وضعیتی که در صورت تحقق، می‌تواند نه‌تنها رشد صنعتی، بلکه ثبات اشتغال را نیز تهدید کند. صنایع انرژی‌بر نظیر فولاد، سیمان و پتروشیمی بیش از دیگران در معرض آسیب قرار دارند و هر توقف تولید در آن‌ها، موجی از خسارت در کل اقتصاد ایجاد می‌کند.
در ظاهر، ایران یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گازی جهان است؛ اما در عمل، ناترازی میان تولید و مصرف، زیرساخت‌های فرسوده و رشد بی‌رویه مصرف خانگی، چنان فشار سنگینی بر شبکه گاز وارد کرده که صنعت به حاشیه اولویت رانده شده است. این ناترازی، همان‌طور که سعید شجاعی، معاون برنامه‌ریزی وزارت صمت، تأکید کرده، طی یک‌سال‌ونیم اخیر بیش از ۵۰۰ هزار میلیارد تومان عدم‌النفع برای بخش صنعت و معدن کشور به همراه داشته است؛ عددی که نمی‌توان آن را صرفاً با وعده‌های اصلاحی جبران کرد.
واقعیت این است که اقتصاد بدون انرژی پایدار، هرگز نمی‌تواند روی ثبات بایستد. اگر در کوتاه‌مدت برای مدیریت مصرف و بهینه‌سازی شبکه گاز برنامه‌ریزی نشود، نه‌تنها صنایع، بلکه کل زنجیره اشتغال و صادرات کشور در معرض تهدید قرار می‌گیرد.
راه‌حل، صرفاً در «تخصیص گاز» خلاصه نمی‌شود؛ بلکه در بازنگری سیاست انرژی کشور، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌مصرف، توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی، و ایجاد مشوق برای صنایع بهینه‌کار نهفته است.
زمستان، هر سال از راه می‌رسد؛ اما آنچه نگران‌کننده‌تر از سرماست، سرمای تصمیم‌گیری در مدیریت انرژی است. اگر این بی‌برنامگی ادامه یابد، نه تنها صنایع که نفس اقتصاد نیز در زمستان‌های آینده به شماره خواهد افتاد.
