روایت «جهان اقتصاد» از ناترازی در سرزمین نفت و گاز سایه و روشنِ انرژی!
گلناز پرتوی مهر
ناترازی انرژی، پدیده‌ای است که در دهه‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین چالش‌های جهان بدل شده است. این بحران زمانی رخ می‌دهد که عرضه انرژی با تقاضا هم‌خوانی ندارد؛ نتیجه‌اش هم کسری منابع، افزایش هزینه‌ها و تهدید دسترسی به انرژی پایدار است. ایران با وجود برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز، از این قاعده مستثنی نیست.
به گزارش جهان اقتصاد، رشد پرشتاب تقاضا در برابر عرضه ثابت، اصلی‌ترین موتور محرک ناترازی است. افزایش جمعیت، توسعه صنایع و تغییر الگوی مصرف، نیاز به انرژی را بالا برده، در حالی که ظرفیت تولید و انتقال رشد متناسبی نداشته است.
زیرساخت‌های فرسوده برق و گاز، یکی از گره‌های اصلی این ماجراست؛ نیروگاه‌ها و شبکه‌های قدیمی که نه‌تنها بازدهی پایینی دارند، بلکه هدررفت چشمگیری نیز در مسیر انتقال و مصرف ایجاد می‌کنند.
از سوی دیگر، یارانه‌های سنگین و قیمت پایین انرژی نسبت به استانداردهای جهانی، باعث مصرف بی‌رویه شده است؛ مصرف‌کنندگان عملاً انگیزه‌ای برای بهینه‌سازی ندارند.
تمرکز بیش از حد بر نفت و گاز و غفلت از توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، تعادل عرضه و تقاضا را شکننده کرده است. هر اختلالی در سوخت‌های فسیلی—از تحریم‌ها گرفته تا مشکلات فنی—به‌سرعت کل شبکه انرژی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
تغییرات اقلیمی هم مزید بر علت شده؛ کاهش بارندگی و افزایش دما تولید برق آبی را محدود و نیاز به انرژی سرمایشی و گرمایشی را دوچندان کرده است.
مهدی کمالی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با جهان اقتصاد می‌گوید: بخش برق یکی از حساس‌ترین حوزه‌هاست. تابستان‌ها با هجوم تقاضای سرمایشی و زمستان‌ها با فشار مصرف گاز، تولید برق به مرز هشدار می‌رسد. بسیاری از نیروگاه‌ها با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند و قطعی‌های برق در اوج مصرف، معضل جدی شده است.
او یادآور شد: با وجود دارا بودن بزرگ‌ترین ذخایر گاز جهان، ایران در فصل‌های سرد با کمبود گاز مواجه می‌شود. رشد مصرف خانگی و صنعتی، فرسودگی شبکه و کمبود توسعه زیرساخت‌ها، همگی در این ناترازی نقش دارند.
ناترازی انرژی، حاصل سال‌ها غفلت از نوسازی زیرساخت‌ها، وابستگی به منابع فسیلی و مدیریت ناکارآمد بوده است. با این حال، ایران به پشتوانه منابع طبیعی و انسانی خود فرصت بی‌نظیری دارد؛ اگر مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، بهینه‌سازی مصرف و نوسازی زیرساخت‌ها جدی گرفته شود، می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای انرژی این سرزمین ترسیم کرد.
