جهان اقتصاد از تحریم‌های اقتصادی ایران گزارش می دهد
چالش بزرگ تجارت خارجی و فرصت‌های تازه در تراز ارزی!
راضیه احمدوند
تحریم‌های اقتصادی شدید که ایران در سال‌های اخیر با آن مواجه شده، تجارت خارجی کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده و تراز ارزی را با نوسانات جدی روبه‌رو کرده است. با این حال، این شرایط بحرانی فرصتی فراهم کرده تا ایران راهکارهای نوینی برای کاهش وابستگی به دلار و تنوع‌بخشی به شرکای تجاری خود پیدا کند. بررسی تحولات اخیر نشان می‌دهد اقتصاد ایران در این شرایط، ضمن مواجهه با ریسک‌های جدی، ظرفیت‌هایی برای رشد و بازسازی خود ایجاد کرده است.
محمدعلی وحدتی، اقتصاددان در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به اینکه ایران چند سالی است که با مجموعه‌ای از تحریم‌های اقتصادی گسترده روبه‌رو شده است که بخش بزرگی از آنها توسط آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی اعمال شده‌اند، اظهار داشت: این تحریم‌ها در زمینه‌هایی مانند صادرات نفت، نظام بانکی، واردات تجهیزات و فناوری، و دسترسی به بازارهای جهانی، اثرات عمیق و گسترده‌ای بر اقتصاد کشور گذاشته‌اند.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که تحریم‌ها بر آن اثرگذار بوده، تجارت خارجی ایران است. ایران به عنوان کشوری با اقتصاد وابسته به درآمدهای نفتی، در مواجهه با محدودیت صادرات نفت، منابع ارزی خود را به شدت کاهش داده و این موضوع مستقیماً بر تراز ارزی کشور تأثیر گذاشته است. کاهش درآمدهای ارزی سبب شده ایران با مشکلاتی در تأمین ارز برای واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه مواجه شود که این مسئله خود می‌تواند به تورم و فشار اقتصادی بیشتر دامن بزند.
ریسک‌های تحریم‌ها برای تجارت و تراز ارزی
وحدتی ادامه داد: تحریم‌ها سبب شده‌اند که روابط بانکی ایران با بسیاری از بانک‌های بین‌المللی قطع شود. این قطع ارتباط‌ها، فرآیند انجام معاملات تجاری را پیچیده و پرهزینه‌تر کرده است. بانک‌های خارجی به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه از همکاری با ایران پرهیز می‌کنند و همین موضوع انتقال پول و تسویه حساب‌های بین‌المللی را با دشواری مواجه ساخته است.
از سوی دیگر، محدودیت در صادرات نفت که مهم‌ترین منبع درآمد ارزی کشور است، باعث کاهش شدید ورودی ارز شده و این امر بر تراز ارزی کشور فشار می‌آورد. کاهش منابع ارزی، واردات کالاهای ضروری را محدود و قیمت‌ها را افزایش می‌دهد که پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد.
همچنین، خروج سرمایه‌گذاری خارجی، محدودیت واردات تکنولوژی و مواد اولیه، و افزایش هزینه‌های تأمین کالاها، از دیگر چالش‌های مهم تحریم‌ها هستند که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر رشد اقتصادی کشور اثر منفی گذاشته‌اند.
فرصت‌ها و راهکارهای ایران در اقتصاد تحریمی
به گفته او، اقتصاد ایران تلاش کرده است در برابر این محدودیت‌ها، راهکارهای نوآورانه‌ای را اتخاذ کند تا حداقل آسیب‌های تحریم کاهش یابد و حتی فرصت‌های جدیدی برای توسعه ایجاد شود. یکی از مهم‌ترین این راهکارها، کاهش وابستگی به دلار آمریکا در معاملات بین‌المللی است.
ایران در سال‌های اخیر گام‌هایی جدی برای استفاده از ارزهای جایگزین مانند یوان چین، روبل روسیه و سایر ارزهای منطقه‌ای برداشته است. این اقدام‌ها به ایران کمک کرده‌اند تا تحریم‌های بانکی و ارزی را تا حدی دور بزند و فرآیند تجارت را تسهیل کند. همچنین، تلاش برای توسعه سیستم‌های پرداخت بین‌المللی جایگزین و فناوری‌هایی مانند رمزارزها و بلاک‌چین، نشان‌دهنده تلاش کشور برای ورود به عصر جدید تراکنش‌های مالی است.
همچنین، گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای همسایه و بازارهای نوظهور در آسیا، آفریقا و اوراسیا، یکی از استراتژی‌های ایران برای کاهش تاثیر تحریم‌ها بوده است. این همکاری‌ها باعث شده ایران بتواند بازارهای جدیدی برای صادرات خود پیدا کند و از کاهش درآمدهای نفتی تا حدی جبران کند.
این فعال اقتصادی در ادامه با تاکید بر اینکه در داخل کشور نیز تحریم‌ها محرکی برای حمایت از تولید داخلی و افزایش خودکفایی شده‌اند، خاطرنشان ساخت: تولیدکنندگان داخلی در صنایع مختلف تلاش کرده‌اند جای خالی واردات را پر کنند و به مرور زمان، کیفیت محصولات داخلی نیز ارتقاء یافته است. این روند می‌تواند در بلندمدت به تقویت اقتصاد کشور کمک کند.
نقش ارزهای جایگزین دلار در کاهش آسیب تحریم‌ها
البته یکی از جنبه‌های مهم تحولات اخیر، نقش کلیدی ارزهای غیر دلاری در تجارت خارجی ایران است. دلار آمریکا به عنوان ارز اصلی معاملات بین‌المللی، در سال‌های اخیر به ابزاری برای اعمال فشار بر ایران تبدیل شده است. با محدودیت دسترسی به دلار، ایران ناچار شده به سمت ارزهای ملی شرکای تجاری خود حرکت کند.
وی افزود: استفاده از ارزهای جایگزین در معاملات دوجانبه، علاوه بر تسهیل تراکنش‌ها، به ایجاد روابط تجاری پایدار و بلندمدت با شرکای جدید کمک کرده است. به عنوان مثال، معاملات نفتی با چین به صورت یوان انجام می‌شود و همکاری‌های تجاری با روسیه و هند نیز به صورت روبل و روپیه در حال گسترش است.
با این حال، این راهکارها با چالش‌هایی نیز همراه است. نوسان نرخ ارزهای جایگزین، مشکلات مربوط به نقدینگی و عدم پذیرش گسترده این ارزها در بازارهای جهانی، از محدودیت‌هایی هستند که همچنان باید بر آنها فائق آمد. همچنین، نیاز به تقویت زیرساخت‌های مالی و فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از این سیستم‌ها ضروری است.
چشم‌انداز آینده
وحدتی در پایان تصریح کرد: با توجه به روندهای موجود، می‌توان گفت که تحریم‌های اقتصادی به رغم فشارهای شدید، زمینه‌ساز تغییرات بنیادین در ساختار تجارت خارجی و سیاست‌های ارزی ایران شده‌اند. اقتصاد ایران در مسیر کاهش وابستگی به دلار، تنوع‌بخشی به شرکای تجاری و ارتقاء فناوری‌های مالی قرار گرفته است.
وی معتقد است، برای موفقیت در این مسیر، لازم است برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری برای توسعه زیرساخت‌های مالی داخلی و بین‌المللی انجام شود. همچنین، اصلاحات ساختاری برای بهبود فضای کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری، نقش مهمی در کاهش آسیب‌های تحریم خواهد داشت.
در نهایت، بهبود همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده هوشمندانه از فرصت‌های تجاری نوین، می‌تواند ایران را در مواجهه با تحریم‌ها توانمندتر سازد و مسیر رشد اقتصادی پایدار را هموار کند.
