استراتژی توسعه گردشگری دریا و ساحل محور با رویکرد پدافند اقتصادی
فرضعلی سالاری کُنشگر برنامه ریزی و توسعه منطقه ای
در عصر حاضر توسعه گردشگری در تمامی سطوح آن چه در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی مورد توجه دولت ها قرار گرفته است و صنعت گردشگری به عرصه ای رقابتی بین کشورها مبدل شده است. گردشگری پدیده اجتماعی، که موجب توسعه اقتصادی در سطح منطقه ای شده و توزیع عادلانه درآمد و همچنین افزایش سطح اشتغال را به دنبال دارد.
گردشگری یکی از بزرگترین و متبوع ترین صنایع پویا محسوب می شود و توسعه آن نقش مهم و اساسی را در فعالیت‌های اجتماعی و فیزیکی دارد.
گردشگری و اقتصاد مقاومتی نخستین دلیل توسعه ی صنعت گردشگری به دلیل بهره برداری از منافع اقتصادی آن می باشد؛ گردشگری شامل بسیاری از فعالیت های تجاری مانند خدمات مسافرتی، اقامتی، پذیرایی، پذیرایی، حمل و نقل، سرگرمی است که همه این ها نقشی حیاتی در اقتصاد دارند زیرا می‌توانند درآمدی پایدار ایجاد کند. با توجه به مفهوم اقتصاد مقاومتی و جهت رفع مسائل و مشکلات اقتصادی کشور و بر اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیازمند به جایگزین هایی برای اقتصاد تک محصولی (نفت) می باشیم.
رویکرد کارافرینی به عنوان ابزاری استراتژیک در قالب فعالیت های ثمر بخش هم چون گردشگری که خود عامل تغییر در بخش های مختلف اقتصادی است، می تواند نقش همان پدافند غیر عامل اقتصادی را بازی کند که در ان هدف نه تنها تامین امنیت در حوزه ی اقتصادی است بلکه فراتر از ان سایر بخش های دیگر اجتماعی_فرهنگی، سیاست و حتی زیست محیطی را نیز دست خوش تغییر و تحول قرار می دهد.
افزایش گردشگر بین‌المللی یک روش توسعه اقتصادی می باشد و گردشگری کلید توسعه ی اقتصادی در قلمرو ملی و بین المللی است. کسب ارز خارجی، افزایش تولید ناخالص ملی، ایجاد فرصت های شغلی بسیار وکمک به سرعت گردش پول از عواید اقتصادی این صنعت می باشد.
نظام پدافند اقتصادی به عنوان بخش مهمی از نظام جامع پدافند غیرعامل کشور ماموریت دارد تا از طریق فرهنگ سازی، سیاست گذاری، برنامه ریزی، هماهنگی، هدایت، راهبری، نظارت و ایجاد بسترهای مدیریت یکپارچه، هوشمند و کارآمد به توانایی تشخیص و آشکارسازی تهدیدها، بحران ها و مخاطرات اقتصادی، کاهش آسیب پذیری های تهدیدزای داخلی، تداوم کارکردهای اساسی اقتصاد در شرایط بحران، تامین پایدار نیازهای اساسی مردم و در نهایت مصون سازی کشور در برابر تهدیدهای اقتصادی دشمن دست یابد.
برای کشوری مانند ایران که وابسته به درآمدهای نفتی است و این موضوع به عنوان یکی از اصلی ترین نقاط ضعف اقتصاد آن محسوب می¬شود، توسعه گردشگری باعث خارج شدن کشور از نظام اقتصادی تک محصولی شده می باشد.
امروزه تحریم ها به عنوان بخشی از‌سیاست بین المللی حاکم‌بین‌کشورهای‌جهان مطرح‌است،که به وسیله‌آن کشورهای تحریم کننده برای مجبور کردن دولت کشورهای مورد‌هدف، از آن به عنوان ابزاری غیرنظامی استفاده می کنند. توجه به نقاط آسیب‌پذیر تحریم‌های اقتصادی، اتخاذ تدابیری برای مقابله با آنها و روش‌های برون‌رفت از فشار تحریم‌ها به خصوص در سال‌های اخیر، بیش از پیش اهمیت یافته است.
از آنجایی‌که صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت مادر از یک سو، نقش مهمی در اشتغال زایی و توسعه اقتصادی دارد و از سوی دیگر، رونق و توسعه آن نقش قابل توجهی در مقابله با تحریم‌ها، تاب-آوری در برابر اثرات منفی آن و افزایش امنیت و پدافند غیرعامل دارد.
رایج ترین تحریم بین المللی، تحریم اقتصادی است که درکنار تحریم سیاسی، فرهنگی و ارتباطی به کار گرفته می شود. از جمله پیامدهای تحریم ها را می توان آسیب زدن به صنعت گردشگری برشمرد. یکی از مواردی که باعث آسیب به این صنعت می شود، نا امنی و ایجاد تصویر منفی از کشور است. پدافند‌غیرعامل نوعی دفاع‌غیرنظامی؛ به معنای کاهش‌آسیب پذیری در هنگام بحران، بدون‌استفاده از اقدامات نظامی و صرفا ًبا بهره¬گیری از فعالیت های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است.
توجه به صنعت گردشگری برای کشوری چون ایران از چند نقطه نظر حائز اهمیت است:
ایران از جمله کشورهایی است که با اقتصاد تک محصولی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام اتکاء شدیدی داشته و دارد. این شرایط باعث شده تا با تغییر قیمت نفت جهانی سایر متغیرهای کلان اقتصادی نیز دچار نوسانات شدیدی بشود اما برای رهایی از وابستگی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی گردشگری می‌تواند یک فعالیت اقتصادی جایگزین و پرسود باشد.
باتوجه به جوان بودن جمعیت کشور ما و نرخ بالای بیکاری (بخصوص قشر تحصیلکرده) اقتصاد ایران به شدت نیازمند ایجاد فرصت‌های جدید شغلی است که صنعت گردشگری این امکان را به خوبی فراهم می‌کند.
اقتصاد دریا پایه با رویکرد تجارت و گردشگری اقتصاد آبی و ساحلی با فعال شدن کریدورهای دریایی و با ایجاد تغییرات ساختاری و اداری_سیاسی مانند ساخت شهرهای جدید و تشکیل تقسیمات سیاسی جدید در جنوب ایران می‌توان دستاوردهای حاصل از ظرفیت‌های تجاری، گردشگری و طبیعی سواحل جنوبی برای حرکت‌های توسعه را برنامه‌ریزی و فعال‌سازی تولیدی کرد.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری و یا به عبارتی بهتر توسعه زیرساخت‌ها، تسهیلات و امکانات گردشگری از جمله هتل‌ها، فرودگاه‌ها، راه آهن، جاده‌ها و امکانات عمومی مانند آب، برق، گاز، مخابرات و … از سوی دولت‌ها بسیار مهم است. این سرمایه‌گذاری‌ها نه تنها به جذب گردشگران و رضایت‌مندی آنها کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی محلی را نیز بهبود می‌بخشد.
گردشگری به عنوان یک ابزار دیپلماسی فرهنگی می تواند تهدید را به فرصت تبدیل کند به طوری که در سایه آن می توان در مقابل سیاست ظالمانه حاکم بر روابط بین الملل تسلیم نشد و همچنین از اتکا به اقتصاد بسته و تک بعدی رهایی یافت. با توجه به اینکه گردشگری یک ساز و کار مردمی است، با بخش هایی از اصول پدافند غیرعامل که سپردن امور به مردم و استفاده از منابع بخش خصوصی برای توسعه کشور و رونق کسب و کار است، بیشترین همخوانی را دارد.
توسعه گردشگری، موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر می شود همچنین تاثیر به سزایی در افزایش درآمد و کاهش بیکاری و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی دارد.
