انواع وکیل و تعریف آن

حدود وکالت

با توجه به مواد ۶۶۳ و ۶۶۱ از قانون مدنی، وکیل مجاز به انجام کارهایی است که در حدود وکالت تعیین شده باشد.

اگر وکیل عملی را انجام دهد که خارج از این حدود باشد، این عمل معتبر نخواهد بود. همچنین، اگر وکالت به طور مطلق داده شده و قیدی در آن اشاره نشده باشد، مربوط به اداره اموال خواهد بود.

به عنوان مثال در بیع، حدود وکالت فروش است و دریافت ثمن از جمله وظایف وکالت در بیع است، مگر اینکه مواد قانونی خاصی این را تعیین کنند.

موارد مربوط به وکالت

می توان موارد زیر را به طور خلاصه اشاره کرد:

· وکالت نباید در مواردی که شخص اصیل مباشرت را ضروری می داند، مانند وکالت در سوگند، اعمال شود.

· وکالت باید معین و مشخص باشد؛ بنابراین، اگر به صورت مطلق باشد، تنها به امور اداری و تصرفات مادی محدود می شود.

· موضوع وکالت می تواند امور مادی یا حقوقی باشد؛ به عنوان مثال، وکالت در عقد نکاح یک امر حقوقی است، در حالی که وکالت در اخذ ثمن یا پرداخت مالیات یا قبض مبیع، به عنوان امور مادی و تصرفات مادی محسوب می شود. وکالت در تمامی امور ممکن است، مگر اینکه مباشرت اصیل قانونی لازم و ضروری باشد.

انواع وکالت

در حقوق مدنی، وکالت دو دسته اصلی دارد: مطلق و مقید.

· در این حالت، فرد وکیل مجاز است برای انجام تمامی امور مربوط به شخص موکل فعالیت کند، از جمله فروش، خرید، پرداخت هزینه های خانوادگی و غیره، و برای این کار نیازی به اجازه از موکل ندارد.

· در این نوع وکالت، موضوع وکالت به صورت معین تعیین می شود و وکیل مکلف است فقط در موارد مشخص و معینی فعالیت کند، مانند خرید یا فروش خاصیت معینی مانند خانه یا ماشین.

سایت مرجع حقوقی ایران ، موضوع وکالت باید امری باشد که به موجب قوانین یا طبیعتاً در اختیار یا انحصار شخص نباشد، به عبارت دیگر، باید قابلیت انجام آن توسط خود شخص موکل وجود داشته باشد. به عنوان مثال، وکالت در مجلس معامله که باید خود شخص موکل حضور داشته باشد و نمی تواند این کار را به دیگری وکالت کند.

اقسام مربوط به وکالت

وکالت تعیینی یا وکالت قراردادی، وضعیتی است که هر یک از طرفین دعوا برای حفظ حقوق خود و یا دفاع از خود، به یک وکیل دادگستری مراجعه کرده و با او قرارداد وکالت می بندند. وکیل دادگستری فردی است که علاوه بر داشتن تحصیلات حقوقی، باید پروانه وکالت را از قوه قضاییه یا از کانون وکلا با قبولی در آزمون مربوطه، اخذ کرده باشد. او مسئول نمایندگی و حضور در دادگاه ها و انجام کارهای حقوقی مربوط به پرونده موکل خود است.

وکیل تسخیری

وکالت تسخیری یا وکالت انتخابی نوعی از وکالت است که در امور کیفری توسط دادگاه به منظور ایجاد برابری موقعیت بین متهم و دادستان و برای حصول از نتیجه ای عادلانه و دفاع از حقوق متهم، وکلای دادگاه معین می شوند. دامنه اختیارات وکیل تسخیری با وکیل تعیینی تفاوتی ندارد و تنها در مرجع تعیین کننده متفاوت است.

در برخی از جرایم سنگین که مجازات آنها ممکن است شامل اعدام، قصاص نفس، سنگسار یا حبس ابد باشد، به دلیل کمبود معلومات حقوقیِ متهمین برای دفاع از خود در این جرایم سنگین، داشتن وکیل در دادگاه اجباری است. حال اگر شخص متهم، نتواند یا نخواهد وکیلی را به دادگاه معرفی کند، دادگاه اجباراً برای وی وکیل تسخیری تعیین می کند. اما در جرایمی که منافی عفت عمومی (مانند زنا و لواط و ...) هستند، متهم اختیار دارد که از حضور یا معرفی وکیل برای خود امتناع کند.

در موارد دیگر، اگرچه داشتن وکیل اجباری نیست، اما متهم و شاکی حق دارند که از وکیل استفاده کنند. افرادی که توانایی مالی برای انتخاب وکیل را ندارند و احتمالاً اطلاعات کافی برای دفاع از خود را ندارند، می توانند از دادگاه تقاضای تعیین وکیل کنند، به خصوص در اقشار ضعیف جامعه.

وکالت معاضدتی

وکالت معاضدتی یا انتخابی برخلاف وکالت تسخیری، در امور مدنی مانند وراثت و تقسیم ارث و میراث، ازدواج و طلاق انجام می شود. در این نوع وکالت، دادگاه شرایط خواهان دعوا را بررسی می کند و در صورتی که فرد واقعاً توانایی مالی برای پرداخت حق الوکاله را نداشته باشد، او را به کانون وکلا معرفی می کند.

وکیل معاضدتی وظیفه دارد قرارداد حق الوکاله را با موکل خود تنظیم کند و نسخه ای از آن را به واحد معاضدت قضایی در کانون وکلا ارسال کند. زمانی که دعوا تمام می شود یا محکوم به ای اخذ می شود، وکیل باید یک پنجم از حق الوکاله را به صندوق کانون وکلا پرداخت کند، مگر اینکه بتواند ثابت کند که گرفتن حق الوکاله به صورت قانونی امکان پذیر نیست.