دولت باید رفاقت کند با دانشگاه آزاد اسلامی نه رقابت
نویسنده : دکتر کوروش جوادی پاشاکی -استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی
مقدمه : امروزه با توجه به تغییرات که در عرصه های اجتماعی و اقتصادی انجام شده ، سرمایه گذاری در بخش آموزش عالی درکشور ما شکل رقابتی شده است و درتوسعه سرمایه انسانی، عرضه کنندگان دوره های آموزش عالی به شکل های مختلف بروز و حضور یافته اند.اگر چه توسعه علمي و تقويت نهادهاي آموزش عالی می تواند تمهيد كننده راه به سمت تحقق زمينه هاي توسعه باشد. اما تربیت نیروی انسانی ماهر باید كارآمد ومؤثر باشد. بنابراين شايسته ترين مشخصه جامعه توسعه یافته باید دانش متناسب با نیاز بازار کار و کسب مهارت های فنی در جهت تولید کشور باشد و بتواند هزینه تولید و زیان اجتماعی را کاهش دهد
دردهه شصت در کشور ما دوره های آموزش عالی در دو بخش دولتی و خصوصی ارائه می شد. تنها نهاد خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی ، بعنوان پیشگام این نهضت بود. اما در دهه هشتاد دولت برای رقابت با دانشگاه آزاد اسلامی عرضه کنندگان آموزش عالی در بخش خصوصی گسترش داده و شکل رقابتی با این نهاد دانشگاهی برخاسته است.برای صحت و سقم این موضوع ابتدا اشاره ای به اهداف کلی نظام آموزش عالی ، تاریخچه و ویژگی های دانشگاه آزاد اسلامی می پردازیم و پس از آن به عملکرد این نهاد درطی زمان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل خواهیم کرد.
اهداف کلی نظام آموزش عالی و مفهوم سرمایه انسانی
مفهوم سرمایه انسانی ریشه در ادبیات اقتصادی دارد، درحقیقت ویژگی‌های کیفی افراد ،سرمایه آنها هستند. سرمایه انسانی نه سرمایه فیزیکی نه سرمایه مالی محسوب می‌شود بلکه سرمایه انسانی به عنوان دانش، مهارت، خلاقیت وسلامت فرد تعریف شده است.تحصیلات رسمی و آموزش عالی ، ابزاری مهم و حتی لازم و حیاتی برای بهبود ظرفیت‌های تولید هستند. سرمایه انسانی، ثروت کشوراست و نیروی مولد کار دارای مهارت و دانش موجب رشد اقتصاد خواهد شد.به عبارت دیگر سرمایه انسانی را می‌توان به عنوان یکی از عوامل تولیدی که می تواند ارزش افزوده بالایی را برای جامعه داشته باشد قلمداد کرد.سرمایه انسانی را مجموعه ای از ویژگی‌ها، تجارب زندگی، دانش، خلاقیت ، نوآوری و انرژی معرفی می کنند که جامعه آن را جهت سرمایه‌گذاری در کار خود انتخاب می‌کنند. به طور کلی
می‌توان گفت که سرمایه انسانی مجموعه‌ای منسجم از ویژگی های کیفی تحصیلی مهارتی و فرهنگی افراد درجامعه است که سبب ایجاد ارزش افزوده می گردد..
اقتصاددانان معمولا میزان تولید، مصرف کالاها و خدمات ، سرمایه گذاری و صادرات در بخش های اقتصادی را اندازه گیری می کنند و براساس رشد جمعیت و دانش آموختگان جامعه را براساس مقدار تقاضا و تولید مورد نیاز در فعالیت های اقتصادی تخمین زده و آنرا پیش بینی می کنند. بر همین اساس در نظام آموزشی کشور ما در برنامه های پنج ساله توسعه در زمينه تربيت نيروي انساني متخصص و متعهد، دانشمدار،خلاق آفرین منطبق بانيازهاي نهضت نرم افزاري،باهدف توسعه تاکید می شود،عرضه کنندگان آموزش عالی یعنی دانشگاه ها پیشگامان این نهضت وظیفه اصلی مهارت ها را برعهده دارند.
تاریخچه آموزش عالی خصوصی
در کشور ما بعد از انقلاب اسلامی سال 1357 ابتدا واحدهای دولتی تنها عرضه کنندگان آموزش عالی بودند. با شروع جنگ تحمیلی عراق بر ایران و افزایش هزینه جاری دولت و از سوی دیگر رشد جمعیت 3/9 درصدی دهه 60 عملا امکان پذیرش همه متقاضیان آموزش عالی نبود با حمایت بنیان گذارجمهوری اسلامی ایران امام خمینی (ره )و تدبیرو اندیشه مدیران ارشد نظام و با مشارکت های مردمی اولین دانشگاه خصوصی شکل گرفت.اکنون سکاندار اصلی آن هیات امناء می باشد که با مدیریت تحت نظام واحد بنام سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با مدیریت دکترطهرانچی وتشکیل حوزه های مختلف علمی و فرهنگی ازجمله نقش نمایندگان ولی فقیه در واحدهای دانشگاهی بعنوان ناظر فرهنگی هدایت می شود و به سمت نيازهاي بازار کاردر بخش هاي مختلف اقتصاد کشور و براساس رشد جمعیت در اقصی نقاط کشور گسترش و توسعه یافته است.امروزه با توجه به تحریم های اقتصادی و در راستای نظام اقتصاد مقاومتی، بایستی استفاده ازمنابع و ظرفیت ها بهینه مورد استفاده قرارگیرد .این امر موجب کاهش بار مالی دراقتصاد آموزش عالی خواهد شد.
ویژگی های دانشگاه آزاد اسلامی :
مشارکت مردمی، بومی بودن ،گسترش واحدها دراقصی نقاط کشور،سرمایه گذاری ملموس درساختمان وتجهیزات آموزشی و فضای های مطالعاتی، تحقیقاتی ،ورزشی فراهم گردید. آمار دانشجویان درسال 1399نشان می دهد از تعداد کل دانشجویان کشور 3172779 نفر 41/8 درصد آنها در بخش غیر دولتی می باشند.همچنین از تعداد 86889 نفر هیات علمی دانشگاه ها به میزان 40/4 درصد آنها شاغل در بخش آموزش عالی خصوصی هستند.همچنین بررسی ها آماری نشان می دهد 75 هزار نفر در دانشگاه آزاد اسلامی درامورآموزشی ، اداری و پشتیبانی بصورت تمام و نیمه وقت و حق التدریس بطور مستقیم مشغول می باشند .
|
سهم |
درآمد دانشگاه |
اعتبارت جاری |
سالها |
|
دانشگاه آزاد نسبت به دانشگاه های دولتی |
آزاد اسلامی |
دانشگاه های دولتی |
|
|
( درصد ) |
( میلیون ریال ) |
( میلیون ریال ) |
|
|
11/8 |
54597 |
460743 |
1370 |
|
23/2 |
526457 |
2272428 |
1375 |
|
38/5 |
2142367 |
5564430 |
1380 |
|
52/5 |
9769341 |
18591470 |
1385 |
|
54/6 |
28125656 |
51471595 |
1390 |
|
39/8 |
59689394 |
149963370 |
1395 |
|
32/7 |
66852121 |
204190000 |
1396 |
|
سهم درآمد مراکز علمی |
مراکز علمی کاربردی |
درآمد دانشگاه |
جمع |
سالها |
|
کاربردی به کل دانشگاه خصوصی ( درصد ) |
موسسات عالی غیر انتفاعی |
آزاد اسلامی |
دانشگاه های خصوصی |
|
|
10.15 |
1103475 |
9769341 |
10872816 |
1385 |
|
8.67 |
1111591 |
11710501 |
12822092 |
1386 |
|
12.02 |
2005537 |
14684791 |
16690328 |
1387 |
|
12.43 |
2531088 |
17824447 |
20355535 |
1388 |
|
17.54 |
4839160 |
22751044 |
27590204 |
1389 |
|
21.41 |
7660052 |
28125656 |
35785708 |
1390 |
|
26.88 |
10762038 |
29278729 |
40040767 |
1391 |
|
27.87 |
13273520 |
34360704 |
47634224 |
1392 |
|
27.15 |
16407261 |
44035761 |
60443022 |
1393 |
|
27.38 |
22507991 |
59689394 |
82197385 |
1395 |
|
32.95 |
32851431 |
66852121 |
99703552 |
1396 |