الياس رمضاني سراجاري- حسابدار رسمي و کارشناس رسمي دادگستري

شبکه جاده اي هر کشوري جزو زيرساخت هاي اصلي و حياتي آن محسوب مي‌شود و نشان از مسير توسعه و پيشرفت است. حفظ سلامت جان انسان ها در همه جاي دنيا مهم ترين دغدغه مسئولين هر کشور مي‌باشد. بر همين اساس اولويت آنها به منظور جلوگيري از تلفات جاني يا کاهش حداکثري آن به صورت طراح و استاندارد سازي جاده ها و ايجاد استاندارد توليدات خودرو و همچنين نظارت دقيق بر رعايت آيين نامه هاي رانندگي استوار مي‌باشد.

جاده هاي ايران هر ساله جان بيش از هفده هزار انسان را مي‌گيرد و حدود صد هزار خانواده را در غم از دست دادن عزيزانشان داغدار مي‌کند، چرا که با کشته شدن يک نفر چندين خانواده داغدار و عزادار مي‌شود.  اما در کشور ما وقوع اين گونه سوانح منجر به فوت، از نگاه مسئولين حساسيت لازم را در پي نداشته و ندارد. چون ظاهرا تعريف درستي از جان و عمر مردم کشور به عنوان سرمايه ملي با اهميت صورت نپذيرفته است.

تصادفات جاده اي در کليه کشورها مربوط به چهار عامل اصلي به شرح جاده، وسايط نقليه، عامل انساني و همچنين عامل طبيعي و محيط است. شايد به جرات بتوان گفت که مهمترين و اساسي ترين عوامل تصادفات به ترتيب به جاده و وسايط نقليه بي کيفيت مربوط مي‌شود. 

بر اساس اعلام پژوهشکده بيمه مرکزي، ايران از نظر تصادفات ناايمن رانندگي در بين 190 کشور جهان رتبه دوم دنيا را به خود اختصاص داده است. آمارها نشان مي‌دهد در دنيا به ازاي هر 10 هزار خودرو 9 نفر کشته مي‌شوند؛ در حالي که در ايران اين معادله به کشته‌شدن 37 نفر مي‌انجامد. به عبارتي بيش از چهار برابر ميانگين استاندارد جهاني کشته جاده اي داريم. به همين نسبت بايستي آمار مجروحين و معلولين تصادفات نيز مورد توجه واقع شود. اما چرا آمار سوانح رانندگي در ايران بالاست؟ چرا تعداد کشته‌ها و مجروحان در اين تصادفات زياد است؟ سهم هر يک از عوامل اصلي تصادفات در اين حوادث چقدر است؟ در مراسم هاي اين عزيزان از دست رفته جملات مشابه اين چنين زياد شنيده مي‌شود " پيمانه که پرشود نمي پرسند کجاي؟ تقدير و سرنوشت ايشان را اينگونه نوشتند، با تقدير نمي شود جنگيد و شايد حکمتي باشد".  اين در حاليست که، قبل از افتتاح ناقص بزرگراه قزوين رشت در سال 1388 تصادفات رو در رو يا شاخ به شاخ در اين محور زياد بوده و با افتتاح بزرگراه اين نوع تصادف حذف و کلا تصادف در اين جاده به شدت کاهش يافته است. پس تقدير و سرنوشت را مي توان بهتر نوشت.

به نظر مي‌رسد کشته و مجروح و معلول شدن افراد جامعه در جاده‌هاي درون و برون شهري کشور دغدغه مهم مسئولين و هدر رفت سرمايه ملي تلقي نمي شود . موضوع ترافيک و تلف شدن عمر افراد جامعه در ترافيک‌هاي جاده اي و کلان شهرها وسوانح ترافيکي جزو اولويت هاي مهم نمايندگان مردم در مجلس قانون گذاري نبوده و هيچگاه به عنوان يک مشکل جدي و دائمي مطرح و پيگيري نمي‌شود. شايد به جرات بتوان گفت در کشور ما اين موضوع  فقط دغدغه و نگراني دائمي رياست محترم پليس راهنمايي و رانندگي،  روسا و مسئولين نواحي و محورها و هم چنين بخشي از واحدهاي وزارت راه و ترابري مي‌باشد. چون هر آن احتمال شنيدن يک خبر ناگوار سوانح ترافيکي و جاده اي وجود دارد. اين موضوع فقط زماني در رسانه ها مانند صدا و سيماي ملي به عنوان موضوعي حاد هرچند موقت مطرح مي‌گردد که يک حادثه ناگوار مانند واژگون شدن اتوبوس نخبگان دانشگاه شريف ( 26 اسفند سال 1376 ) يا اتوبوس دانشجويان دانشگاه علوم تحقيقات تهران ( 4 ديماه سال 1397 ) رخ دهد.

در حادثه واژگوني اتوبوس حامل نخبگان دانشگاه صنعتي شريف، استاد رياضي و بانو افتخارآفرين ايران خانم مريم ميرزاخاني نيز جزو مسافرين اتوبوس بوده است. با ذکر روايت از ايشان، روحشان شاد و يادشان گرامي باد.

" وقتي به هوش آمدم نمي دانستم چي کساني فوت کرده اند فقط مي دانستم 9 نفر هستند. تک تک بچه ها را جاي فوت شده ها مي‌گذاشتم و خاطرات مشترکمان و آخرين تصويري را از آنها در ذهنم بود مرور مي‌کردم و فکر مي‌کردم از دست دادن هرکدامشان چه قدر مشکل است و چه قدر دوستشان دارم. حالا که ساير بچه ها را توي دانشگاه مي‌بينم احساس مي‌کنم خدا دوباره آنها را به من بازگردانده است."

با ايجاد جاده هاي جديد و يا توسعه با کيفيت جاده‌هاي موجود از هدر رفت سرمايه هاي ملي ، شامل صدمات جاني و از بين رفتن زندگي، تلف شدن عمر در ترافيک، خسارت به وسايط نقليه و غيره که سرمايه ملي محسوب مي‌شود جلوگيري مي‌گردد.

امروزه در کشورهاي توسعه يافته براي حل هر معضل و مشکل يا بهبود و افزايش بهره وري استاندارد ملي يا بين المللي مربوط به آن موضوع تدوين، ابلاغ، اجرا، و نهايتا نظارت دقيق و مستمر بر رعايت آن استاندارد ايجاد مي‌گردد و در مواردي حتي ساير کشورها را ملزم به رعايت آن استاندارد مي‌نمايند. يقينا  استاندارد ايمني جاده ها طيف گسترده اي از موارد شامل شيب جاده، کيفيت آسفالت، درجه پيچ جاده، عرض جاده و شانه خاکي، خط کشي خوانا، علائم راهنمايي و رانندگي و هشدار، گاردريل و شايد از همه مهم تر عرض جاده متناسب با حجم ترافيک يا متوسط بار ترافيک روزانه، ماهانه يا سالانه است. به عبارتي اگر تعداد تردد در يک جاده اي از حد معيني افزايش يافت به منظور جلوگيري از سوانح رانندگي و مشکلات ديگر بايستي به افزايش لاين در حريم جاده  اقدام نمود.

هر يک از استان‌هاي کشور داراي جاذبه گردشگري سياحتي، تاريخي و زيارتي خاص خودشان هستند، ولي استان‌هاي شمالي کشور بخاطر سرسبزي و وجود کوه، جنگل و دريا و بوي خوش چاي و برنج و نزديکي به کلان شهر تهران داراي مسافران دائمي در همه فصول سال بخصوص در تعطيلات است. فاصله شهر تهران تا شهرستان لنگرود از مسير قزوين رشت و جاده سياهکل به لاهيجان حدودا 360 کيلومتر بوده و حدودا هشتاد درصد اين مسير به صورت بزرگراه است. طي کردن اين مسير در روال عادي و با سرعت بسيار مطمئن حدود چهار ساعت زمان نياز است. در صورتي که در روزهاي عادي حدودا 5 ساعت و نيم و در تعطيلات آخر هفته حدودا شش ساعت و اگر در طي هفته دو يا سه روز تعطيل باشد گاها زمان طي شدن در اين مسير به بيش ازهشت ساعت مي‌رسد. اين عمر تلف شده در ترافيک جاده ها و در داخل شهرها، سرمايه ملي کشور است که دود شده و به هوا مي رود. آزادراه تهران قزوين به طول حدودا 140 کيلومتر در 24 اسفند سال  1388 با حضور رئيس جمهور وقت ايران رسماً و بصورت غير تکميل افتتاح شد. قسمت تکميل نشده اين آزادراه مسير 10 کيلومتري حدفاصل شهر‌هاي رودبار و منجيل تا به امروز شهريور ماه سال 1402 يعني حدودا 14 سال بطور کامل  به مرحله بهره برداري نرسيده و مشکلات بسياري در تردد خودرو‌ها ايجاد مي‌کند و سبب ترافيک سنگين خودرو‌ها در اين حدفاصل مي شود. مشکل ديگر تردد مسير تهران به لنگرود، جاده اي با طول عمر پنجاه ساله، از شهرستان سياهکل به شهر لاهيجان و به طول ده کيلومتر است. اين جاده که داراي يک خط رفت و يک خط برگشت است، طي اين سال‌ها همسو با پيشرفت شهري و افزايش وسايط نقليه و حمل و نقل توسعه نيافته است. اين جاده مسير تردد وسايط نقليه سبک و سنگين است. در اين مسير ده کيلومتري بيش از ده سرعت گير به شکل ها و ابعاد مختلف و بعضا بدون تابلو نصب شده است و هميشه داراي ترافيک سنگين است. هم چنين لازم به ذکر است مسير شهرستان سنگر به سياهکل سرعت گيرهاي زياد قبل و بعد از تقاطع‌ها و همچنين قبل و بعد از پمپ بنزين‌ها نصب شده است. و معمولا فاقد تابلو هشدار هستند و يا به علت شرايط حاکم بر کشور تابلو نصب شده به سرقت رفته و جايگزين نشده است، پاسخ مامورين راهنمايي و رانندگي مستقر در مسير علت وجود سرعت گير را پس از تقاطع و پمپ بنزين را جويا شدم، اظهار کردن اين سرعت گير مربوط به لاين مقابل است که در امتداد لاين مقابل نيز ادامه يافته است زيرا در غير اينصورت، تعداد زيادي از رانندگان بخاطر اينکه روي سرعت گير نروند وارد لاين مقابل شده و باعث ايجاد تصادف مي‌شوند. سوال اساسي اينجاست چرا رانندگان خطر جاني  مي‌کنند تا روي سرعت گير نروند و وارد لاين مقابل مي شوند ؟ آيا راه حل هاي بهتر وجود ندارد؟

در ادامه مسير تهران به شهرستان لنگرود از ميدان گيل لاهيجان بايد گذر کرد، در سال 1394 مقرر شده پل رو گذري بر اين ميدان ايجاد شود تا به امروز شهريور ماه 1402 حدودا بيش از هشت سال هنوز پل مذکور کامل نشده و به بهره برداري نرسيده است. تقريبا يک دهه از عمر مردمان اطراف اين پل درگير مشکلات ناشي از ساخت اين پل شده است.

در کشور ما آمار جامع از کشته شدگان ناشي از سوانح رانندگي وجود ندارد يا در صورت وجود در دسترس همگان نيست و به صورت کل به جز، مثلا از کل کشور به تفکيک استان‌ها و از استان به شهرستان‌هاي همان استان و از هر شهرستان به بخش ها و روستاي مربوطه و نهايتا اطلاعات شخصي و نوع وسيله نقليه و شرح حادثه موجود است. تا بدين وسيله زمينه مطالعات کارشناسان و پژوهشگران و جامعه شناسان به منظور ارائه راه حل‌هاي منطقي فراهم آيد.

در صورت وجود آمار جامع در کشور شامل آمار کشته شدگان در تصادفات رانندگي و جان‌باختگان ناشي از آن و وجود گزارشات دقيق کارشناسان بررسي حادثه، امکان تعيين از سهم تقصير هر چهار عامل اصلي سوانح جاده اي وجود خواهد داشت، بدين صورت سهم خطاي انساني در تصادفات جاده‌اي، سهم جاده‌هاي نا ايمن و مشکل دار و سهم خودرو فاقد کيفيت لازم به‌ ويژه خودرو‌هاي توليد داخلي و سهم عوامل طبيعي مشخص خواهد شد. ايجاد حادثه ناشي از عجله بيجا براي جبران تاخيرهاي ترافيک را نمي تواند خطاي انساني قلمداد کرد زيرا توان پذيرش مشکلات در انسان هاي مختلف متفاوت است.

امروز در دنيا، خطاي انساني پذيرفته شده، اما پذيرفتن راه غيرايمن و وسيله نقليه ناايمن به هيچ عنوان قابل‌پذيرش نيست و همه با هم، بايد تلاش کنيم تا براي حفاظت از جان انسان‌ها با ايجاد يک راه ايمن و خودروي باکيفيت، خطاي انساني را جبران کنيم.

به اميد روزهايي که همه جاده هاي کشور ما به صورت استاندارد جهاني ايجاد و توسعه يابد و تابلوهايي با مضمون " به منظور حفظ جان عزيزان کشورمان ايرادات جاده را به اين شماره.......گزارش نمايد " نصب شود. امروزه در هيچ جاده کشور هم جنين تابلوي وجود ندارد.