«تخصّص چیست و متخصّص کیست؟ در باب وجوب رد امانات به صاحبان آن»
قانونگذار ایرانی در میان ترکیب اعضای شورای هواپیمایی کشوری، از حضور یک نفر متخصّص حقوق هوایی به انتخاب وزیر راه و شهرسازی یاد کرده است. «تخصّص» (به فتح تا و خا و ضم صاد مشدد)، به چیزی مخصوص شدن و در کاری مهارت داشتن، گفته میشود و «متخصّص» (به کسر صاد مشدد) هم کسی است که در کاری به خصوص مهارت و بصیرت دارد. چون یکایک مکلف هستیم که امانات را به صاحبان آن بازگردانیم، در همین رابطه، توجه به چندین مطلب و طرح تعدادی پرسش ضروری مینماید:
1-نقش و اهمیت حضور یک نفر متخصّص حقوق هوایی در میان اعضای شورای عالی هواپیمایی کشوری به قدری بالاست که قانونگذار در خصوص این عضو، به حالت «اطّلاع» و صفت «مطّلع» رضایت نداده است؛ درحالی که نسبت به شمار دیگری از اعضای این شورا، به چنین حالت و چنین صفتی اکتفا کرده و این فرصت برای او فراهم بوده تا در خصوص یک نفر حقوقدان هوایی نیز به این حالت و این صفت قناعت کند. فتأمل.
2-در آثار و نوشتههایی، یک نفر متخصّص حقوق هوایی شورای عالی هواپیمایی کشوری، فرد مطّلع حقوق هوایی شورا عنوان شده است که اشتباه بوده و خطایی بزرگ به شمار میرود. در خصوص این اشتباه بنگرید به «آخرین بازمانده: بازخوانی 30 سال تاریخ معاصر صنعت هوانوردی ایران/ تاریخ شفاهی از زبان علیرضا منظری». تاریخ شفاهی نیز به عنوان یک روش تحقیق، بیشک از اصول و استانداردهای ویژهای تبعیت میکند؛ به ارزیابی و آنالیز میرسد و پس از آن در چهارچوب تاریخی صحیح قرار داده میشود.
3-مطلب دیگری که مؤید نگاه خاص و متعالی قانون هواپیمایی کشوری به حالت و وصف یک نفر حقوقدان هوایی شورای عالی هواپیمایی کشوری است و آشکارا نشان و حکایت از مترقی بودن آن در زمان خود (1347) دارد، مقایسه آن با عضو حقوقدان برخی دیگر از نهادها یا شوراهای حقوقی ماست. چنانکه قانونگذار ایرانی در «قانون اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی» و در ترکیب اعضای «شورای رقابت»، به حضور یک حقوقدان برجسته و آشنا به حقوق اقتصادی بسنده کرده است. بازهم فتأمل.
4-اگرچه «تخصّص»، مهارت داشتن در کاری است و «متخصّص» هم کسی است که در کاری به خصوص مهارت و بصیرت دارد و کسب چنین مهارت و بصیرتی محتاج به تلاشها و دقتهای مستمر و عمیق است، اما حال باید پرسید که این مهارت و بصیرت مورد نظر قانون هواپیمایی کشوری، چگونه حاصل میشود؟
در اینجا، دو ضابطه قرین به صواب به نظر میرسند: یکی، سابقه فعالیت علمی در رشته حقوق هوایی است و دیگری، سابقه فعالیت عملی در ارتباط با حقوق هوایی و مسائل حقوقی صنعت هوانوردی؛ بیگمان در تحقق عنصر یا جوهره مشترک هر کدام از این دو ضابطه (مراد سابقه فعالیت است)، گذر زمان، ممارست یا پیوستگی در توجه علمی به حقوق هوایی یا فعالیت عملی در این رشته و در نهایت داوری مثبت عرف (مرادم عرف جامعه حقوقی و عرف صنعت هوانوردی است)، نقش کلیدی ایفا میکنند. البته ضابطه بهتر یا کاملتری نیز میتواند وجود داشته باشد که آن جمع هر دو ضابطه مذکور است. چه بسا بتوان این تخصّص مورد نظر قانون هواپیمایی کشوری را با همین ضابطه سوم محقق دانست.
5-اکنون این پرسش به جا و منطقی است که در طول بخش مهمی از تاریخ هوانوردی ایران و در طی این چندین دهه که قانونگذار ایرانی از ضرورت حضور یک نفر متخصّص حقوق هوایی در ترکیب اعضای شورای عالی هواپیمایی کشوری یاد کرده است، به راستی چه اشخاصی و بر طبق چه سنجهها و معیارهایی به عنوان یک نفر متخصّص حقوق هوایی شورای عالی هواپیمایی کشوری، در این شورا حضور یافته و به طور افتخاری خدمت کردهاند؟ و اینک یک نفر متخصّص حقوق هوایی شورای عالی هواپیمایی کشوری ما چه کسی است و چه سوابقی در حقوق هوایی دارد؟بیشک، این پرسش در درجه نخست، متوجه وزرای وقت و وزیر فعلی و در درجه بعدی، متوجه قبولکنندگان است. درمانها، اصلاحات و پیشرفتها از همین جاهاست که آغاز میشود.
