کالابرگ الکترونیکی در دوراهی وعده و واقعیت
علی حدادی، نماینده مجلس
در روزهایی که فشار تورمی بر سفره خانوارها سنگینی می‌کند، بحث اجرای کالابرگ الکترونیکی دوباره در مرکز توجه قرار گرفته است. اهمیت این طرح نه فقط در بعد رفاهی آن، بلکه در نقشی است که می‌تواند در مهار تورم و تثبیت قدرت خرید اقشار کم‌درآمد ایفا کند.
کالابرگ الکترونیکی در اصل تلاشی برای ایجاد ثبات در بازار کالاهای اساسی است؛ ابزاری که اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند میان قیمت واقعی کالاها و توان پرداخت مردم توازن برقرار کند. شرط اصلی موفقیت آن اما پایبندی دولت به تأمین مابه‌التفاوت قیمت‌ها و جلوگیری از افزایش بهای کالاهای مشمول طرح است. در واقع، اجرای کالابرگ بدون تثبیت قیمت‌ها عملاً معنایی ندارد و به جای حمایت از دهک‌های پایین، تنها به افزایش فشار بر آنان منجر خواهد شد.
در شرایطی که تورم در بخش خوراکی‌ها و کالاهای مصرفی به بالاترین سطح خود در سال‌های اخیر رسیده، تأمین ثبات نسبی در بازار کالاهای اساسی بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد. کالابرگ می‌تواند نقش یک سپر حمایتی در برابر نوسانات بازار ایفا کند؛ به شرط آنکه نظام توزیع، نظارت و پرداخت یارانه‌ها دقیق و شفاف باشد. تجربه‌های گذشته نشان داده است که اجرای ناقص طرح‌های حمایتی نه‌تنها اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند، بلکه به گسترش رانت و بی‌نظمی در بازار دامن می‌زند.
آنچه اکنون در اجرای کالابرگ مشاهده می‌شود، فاصله میان قانون و عمل است. اگرچه این موضوع در برنامه هفتم توسعه و قانون بودجه تصریح شده، اما اجرای آن به شکل محدود و ناهماهنگ صورت گرفته است. تداوم این وضعیت می‌تواند موجب شود که طرح از هدف اصلی خود که حمایت از دهک‌های پایین درآمدی است، فاصله بگیرد.
اجرای درست کالابرگ نیازمند چند پیش‌شرط است: نخست، تأمین پایدار منابع مالی برای پرداخت مابه‌التفاوت قیمت‌ها؛ دوم، نظارت دقیق بر شبکه توزیع برای جلوگیری از گران‌فروشی و کم‌فروشی؛ و سوم، به‌روزرسانی سامانه‌های الکترونیکی برای جلوگیری از خطا و سوء‌استفاده. اگر این موارد جدی گرفته نشود، کالابرگ الکترونیکی صرفاً به یک عنوان تبلیغاتی تبدیل می‌شود که اثر واقعی بر معیشت مردم ندارد.
نکته مهم دیگر، نحوه شناسایی دهک‌های هدف است. تمرکز بر دهک‌های یک تا هفت، اقدامی منطقی و ضروری است، اما چالش اصلی در دقت داده‌ها و شفافیت پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان است. اگر خطای شناسایی ادامه یابد و برخی از خانوارهای کم‌درآمد از دایره حمایت حذف شوند، اعتماد عمومی نسبت به طرح کاهش می‌یابد و اثربخشی آن زیر سؤال می‌رود.
در نهایت، باید پذیرفت که کالابرگ الکترونیکی تنها یکی از ابزارهای سیاستی برای مهار فشار معیشتی است، نه راه‌حل نهایی. تثبیت واقعی معیشت مردم زمانی امکان‌پذیر است که هم‌زمان با این طرح، سیاست‌های کلان اقتصادی در حوزه کنترل تورم، ثبات ارزی، و اصلاح ساختار توزیع نیز اصلاح شود.
دولت اگر بخواهد این طرح را به عنوان یکی از پایه‌های اصلی حمایت معیشتی تثبیت کند، باید از اجرای مقطعی و نمادین پرهیز کرده و آن را به شکلی نظام‌مند، پایدار و فراگیر پیش ببرد. تنها در این صورت است که کالابرگ الکترونیکی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش فشار بر اقشار آسیب‌پذیر و بازگرداندن حداقلی از آرامش به اقتصاد خانوار ایفا کند.
