صادرات فولاد در قفل بانک مرکزی

صنعت فولاد، به‌عنوان یکی از ارکان اقتصاد صنعتی ایران، امروز درگیر دو بحران هم‌زمان است؛ از یک‌سو بحران انرژی و از سوی دیگر، سیاست‌های ارزی فرسایشی بانک مرکزی. این دو عامل در کنار یکدیگر، تولید و صادرات فولاد را به وضعیت نیمه‌تعطیل کشانده‌اند و هشدارها درباره‌ی تبعات آن روزبه‌روز جدی‌تر می‌شود.

در تابستان، قطعی برق و در زمستان، محدودیت گاز، ظرفیت تولید کارخانه‌ها را به‌شدت کاهش داده است. این ناترازی ساختاری در تأمین انرژی، سال‌هاست که ادامه دارد و هیچ برنامه پایدار یا راهبردی برای برون‌رفت از آن دیده نمی‌شود. نتیجه مشخص است: کارخانه‌های فولاد اکنون با تنها نیمی از ظرفیت خود فعالیت می‌کنند. این وضعیت نه‌تنها به ضرر تولید است، بلکه اشتغال، پرداخت مالیات و تعامل با تأمین اجتماعی را نیز دچار اختلال می‌کند.

در کنار بحران انرژی، سیاست‌های ارزی پیچیده و بی‌انعطاف بانک مرکزی نیز به مانع بزرگی در مسیر صادرات تبدیل شده‌اند. طبق دستورالعمل فعلی، صادرکنندگان فولاد باید ارز حاصل از صادرات را به نرخ توافقی به حساب شرکت‌های مورد تأیید بانک مرکزی واریز کنند و سپس برای دریافت ارز وارد صف تخصیص شوند. این روند که گاهی ماه‌ها زمان می‌برد، عملاً سود و سرمایه صادرکننده را بلوکه کرده و انگیزه او برای صادرات را از بین می‌برد.

این سازوکار ناقص، نه‌تنها موجب کاهش حدود ۶ درصدی صادرات فولاد در ماه‌های اخیر شده، بلکه صادرکنندگان را به سمت استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای سوق داده است؛ پدیده‌ای که اقتصاد کشور را از شفافیت دور می‌کند و ریسک‌های سنگینی به همراه دارد.

در حالی‌که صنایع فولادی در کشور ظرفیت ارزی و تولیدی بالایی دارند، این سیاست‌ها باعث شده‌اند نه‌تنها توسعه‌ای در این صنعت رخ ندهد، بلکه همان ظرفیت موجود نیز فرسوده و تضعیف شود. صادرکنندگان به‌درستی خواهان آن هستند که اجازه داشته باشند ارز حاصل از صادرات خود را صرف تأمین مواد اولیه یا توسعه خطوط تولید کنند، نه اینکه در صف‌های تخصیص ارز معطل بمانند.

این مشکلات بارها در کمیسیون صنایع مجلس مطرح شده، اما بانک مرکزی حاضر به عقب‌نشینی از مواضع غیرمنعطف خود نیست و مشخص نیست بر چه مبنایی در شرایط حساس اقتصادی کشور، چنین سیاست‌های ضدصادراتی را دنبال می‌کند.

ادامه این روند، تنها به از دست رفتن بازارهای صادراتی ایران ختم نخواهد شد، بلکه ساختار تولید فولاد را نیز به‌تدریج فرسوده خواهد کرد. صنعت فولاد در صورتی می‌تواند نقش پیشران اقتصادی خود را ایفا کند که در مسیر درست حمایت قرار گیرد؛ و این حمایت، در درجه اول، با اصلاح فوری سیاست‌های ارزی ممکن خواهد شد.