جهان اقتصاد از مورد عجیب حمل‌ونقل عمومی گزارش می دهد؛ وقتی جاده ارزون‌تر از ریل و هوا می شود
رضا پورحسین گروه زیربنایی
جهان اقتصاد: در موردی عجیب و قابل تامل، هزینه استفاده از حمل و نقل عمومی برای سفر به شهری دیگر به مراتب بیشتر از هزینه استفاده از خودروی شخصی است. سفر برای یک خانواده پنج نفره از تهران به مقاصدی مانند رشت یا اصفهان، بسته به نوع وسیله نقلیه انتخابی، هزینه‌های متفاوتی به همراه دارد. این تفاوت‌های چشمگیر در هزینه‌ها نه تنها بر تصمیم‌گیری خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای گسترده‌تری بر ترافیک، مصرف سوخت و حتی محیط زیست دارد.
برای سفر رفت‌وبرگشت از تهران به رشت، اگر خانواده‌ای تصمیم بگیرد از خدمات هواپیمایی استفاده کند، باید حدود ۵۰ میلیون تومان هزینه کند.
در مقابل، اگر همین خانواده بخواهد با قطار سفر کند، هزینه‌ای در حدود ۱۰ میلیون تومان برای بلیط‌های رفت‌وبرگشت پنج نفر پرداخت خواهد کرد. این مبلغ، هرچند به مراتب کمتر از هواپیما است اما همچنان برای بسیاری از خانواده‌ها سنگین به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، سفر با اتوبوس هزینه‌ای حدود ۵ میلیون تومان برای کل خانواده به همراه دارد که باز هم گزینه‌ای اقتصادی‌تر از قطار است.
در این میان ارزان‌ترین گزینه، استفاده از خودروی شخصی است که هزینه‌ای کمتر از ۵۰۰ هزار تومان برای سوخت و عوارض جاده‌ای در بر خواهد داشت. این اختلاف فاحش در هزینه‌ها نشان‌دهنده گران بودن حمل‌ونقل عمومی در ایران است. وقتی خانواده‌ای می‌بیند که با خودروی شخصی می‌تواند با هزینه‌ای ناچیز سفر کند، طبیعی است که این گزینه را ترجیح دهد. اما این انتخاب، تبعاتی مانند افزایش ترافیک جاده‌ای، مصرف بیشتر سوخت و آلودگی محیط زیست را به دنبال دارد.
جاده‌های منتهی به مقاصد گردشگری، به‌ویژه در ایام تعطیل، اغلب پرترافیک هستند و استفاده گسترده از خودروهای شخصی این مشکل را تشدید می‌کند. علاوه بر این، مصرف سوخت بیشتر به معنای فشار مضاعف بر منابع انرژی کشور و افزایش آلاینده‌های زیست‌محیطی است.
برای سفر به اصفهان، وضعیت مشابهی وجود دارد. اگر خانواده پنج نفره بخواهد با هواپیما به اصفهان سفر کند، هزینه‌ای حدود 40 میلیون تومان برای رفت‌وبرگشت پرداخت خواهد کرد. در مقابل، سفر با قطار به اصفهان هزینه‌ای در حدود 14 میلیون تومان برای بلیط‌های رفت‌وبرگشت کل خانواده خواهد داشت.
اگر خانواده تصمیم بگیرد با اتوبوس به اصفهان برود، هزینه‌ای حدود ۵ میلیون تومان پرداخت می‌کند که گزینه‌ای اقتصادی‌تر از قطار محسوب می‌شود. اما باز هم، ارزان‌ترین راه برای سفر به اصفهان، استفاده از خودروی شخصی است که هزینه‌ای کمتر از ۵۰۰ هزار تومان برای سوخت و عوارض جاده‌ای به همراه دارد. این تفاوت چشمگیر در هزینه‌ها باعث می‌شود که بسیاری از خانواده‌ها خودروی شخصی را انتخاب کنند، حتی اگر این انتخاب به معنای تحمل ترافیک سنگین در جاده‌های منتهی به اصفهان باشد.
گران بودن حمل‌ونقل عمومی در ایران، به‌ویژه در مقایسه با هزینه‌های ناچیز استفاده از خودروی شخصی، باعث شده که بسیاری از خانواده‌ها به سمت استفاده از خودروهای خود گرایش پیدا کنند.
این موضوع نه تنها ترافیک جاده‌ای را افزایش می‌دهد، بلکه مصرف سوخت را نیز بالا برده و به مشکلات زیست‌محیطی دامن می‌زند. برای حل این مشکل، نیاز به بازنگری در سیاست‌های قیمت‌گذاری حمل‌ونقل عمومی و ارائه یارانه‌های بیشتر برای قطار و اتوبوس احساس می‌شود. ارزان‌تر شدن بلیط‌های حمل‌ونقل عمومی می‌تواند خانواده‌ها را به استفاده از این وسایل تشویق کند و از فشار بر جاده‌ها و منابع سوخت بکاهد. همچنین، بهبود کیفیت خدمات حمل‌ونقل عمومی، مانند افزایش راحتی و زمان‌بندی دقیق‌تر، می‌تواند جذابیت این گزینه‌ها را افزایش دهد. در نهایت، تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی نه تنها به نفع اقتصاد خانواده‌هاست، بلکه به کاهش ترافیک، مصرف سوخت و آلودگی محیط زیست کمک خواهد کرد.
در یک نمونه ساده که نشان می دهد سفر با حمل و نقل عمومی در اروپا به مراتب ارزان تر از سفر با خودروی شخصی است، می توان مشاهده کرد که اگر بخواهید از پاریس به مارسی سفر کنید با استفاده از اتوبوس باید حدود 30 یورو هزینه کنید در حالی که سفر با خودروی شخصی در همین مسیر حدود 100 یورو هزینه درپی دارد. امری که علت استفاده گسترده از حمل و نقل عمومی در اروپا را توجیه می کند. در ایران قضیه برعکس است. هم سفر با حمل و نقل عمومی گران تر است و هم کیفیت پایین تری دارد. با این وجود همچنان برخی همچنان شهروندان را ترغیب می کنند تا از حمل و نقل عمومی استفاده کنند اما به فکر بهبود وضعیت حمل و نقل عمومی نیستند.
