«جهان اقتصاد» گزارش می‌دهد
چالش پایداری منابع آبی در تهران
گلناز پرتوی مهر
مسئله هدررفت آب در تهران به یکی از مهم‌ترین بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تبدیل شده است. این در حالی است که پایتخت سال‌هاست با کمبود منابع و کاهش نزولات جوی مواجه است و مدیریت بهینه منابع موجود اهمیتی دوچندان یافته است.
اگرچه شرکت آب و فاضلاب تهران با شعار «تهران، شهر حساس به آب» طرح‌ها و اقدامات مختلفی برای کاهش مصرف اجرا کرده، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد همچنان ۲۲ تا ۳۰ درصد از آب شرب تهران به دلیل فرسودگی شبکه و نشتی لوله‌ها هدر می‌رود. این حجم از اتلاف منابع نه تنها هزینه‌های اقتصادی سنگینی ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی چون فرونشست زمین در مناطق مختلف شهر نیز باشد.
بخش بزرگی از زیرساخت آبرسانی تهران عمر بالای ۲۵ سال دارد. لوله‌های پوسیده و شکسته هر ساله صدها میلیون مترمکعب آب را از چرخه مصرف خارج می‌کنند و علاوه بر تخریب شبکه، سایر زیرساخت‌های شهری را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند. با وجود این شرایط بحرانی، تاکنون اقدام مؤثری برای نوسازی کامل شبکه صورت نگرفته است.
در همین زمینه، احسان کریمی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با خبرنگار «جهان اقتصاد» اظهار کرد:
«طبق گزارش‌های منتشر شده توسط شرکت آب و فاضلاب تهران، میزان هدر رفت واقعی آب در این شهر بین ۲۰ تا ۲۵ درصد برآورد شده است که به معنای اتلاف میلیون‌ها متر مکعب آب در هر سال است. این موضوع در شرایطی اتفاق می‌افتد که تهران با محدودیت شدید منابع آب روبرو است و به ویژه در سال‌های اخیر با خشکسالی‌های مکرر دست‌وپنجه نرم می‌کند.»
وی تصریح کرد: «یکی از دلایل اصلی هدر رفت آب در تهران، فرسودگی زیرساخت‌های آبرسانی است. شبکه توزیع آب تهران شامل لوله‌های قدیمی است که بسیاری از آنها به دلیل گذشت زمان دچار خوردگی و شکستگی شده‌اند. این فرسودگی نه تنها باعث نشتی آب می‌شود بلکه تعمیر و نگهداری این شبکه نیز هزینه‌های سنگینی بر دوش مدیریت شهری و شرکت‌های آبرسانی قرار می‌دهد.»
این کارشناس ادامه داد: «افزون بر این، افزایش ساخت‌وسازهای بی‌رویه و توسعه شهر بدون توجه به ظرفیت زیرساخت‌های آبرسانی، فشار زیادی بر شبکه آبرسانی وارد کرده است. برخی مناطق جدید به دلیل عدم هماهنگی مناسب بین توسعه زیرساخت‌ها و افزایش جمعیت، با مشکلات جدی در تامین آب و نشت در شبکه‌ها مواجه هستند.»
وی با اشاره به پیامدهای چندبعدی این بحران گفت: «هدر رفت آب در تهران تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی گسترده‌ای دارد. از نظر اقتصادی، اتلاف آب به معنای هزینه‌های اضافی برای تامین آب شرب و هزینه‌های نگهداری و تعمیر زیرساخت‌ها است. در واقع، هزینه‌های تولید، تصفیه و انتقال آب بسیار بالاست و هر لیتر آبی که به هدر می‌رود، به منزله اتلاف منابع مالی نیز هست.»
کریمی افزود: «از نظر اجتماعی، کمبود آب و کاهش دسترسی به منابع آبی با کیفیت، نارضایتی شهروندان را به دنبال دارد. در برخی مناطق تهران، مشکلات ناشی از قطع مکرر آب و کیفیت پایین آب شرب به معضل جدی تبدیل شده است. کمبود آب همچنین باعث بروز تنش‌های اجتماعی و افزایش شکایت‌ها در خصوص مدیریت نادرست منابع آبی می‌شود.»
وی از منظر زیست‌محیطی نیز هشدار داد: «هدر رفت آب باعث کاهش سطح منابع زیرزمینی و سفره‌های آب شده و اکوسیستم‌های طبیعی منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کاهش سطح آب‌های زیرزمینی علاوه بر تشدید پدیده فرونشست زمین، منجر به تخریب مراتع و زیستگاه‌های طبیعی می‌شود.»
راهکارها برای عبور از بحران
این کارشناس در پایان تأکید کرد: «برای کاهش هدر رفت آب در تهران، مجموعه‌ای از راهکارها می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. اولین گام، نوسازی و بهینه‌سازی شبکه‌های آبرسانی است. تعویض لوله‌های قدیمی و فرسوده، استفاده از فناوری‌های جدید برای کاهش نشت و بهبود سیستم‌های انتقال آب می‌تواند به طور قابل توجهی هدر رفت آب را کاهش دهد.»
وی تصریح کرد: «یکی دیگر از راهکارهای موثر، فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت مصرف بهینه آب است. آموزش شهروندان برای کاهش مصرف بی‌رویه و اهمیت حفظ منابع آبی، می‌تواند نقشی کلیدی در مدیریت پایدار منابع آب ایفا کند. به ویژه در شرایطی که تهران با کمبود شدید آب مواجه است، همکاری شهروندان در کاهش مصرف اهمیت ویژه‌ای دارد.»
به گفته او: «هدر رفت آب در تهران به عنوان یکی از چالش‌های اصلی مدیریت شهری، نیازمند توجه ویژه و اجرای راهکارهای جامع و چندبعدی است. با توجه به بحران آب در کشور و کاهش منابع آبی، مدیریت صحیح منابع آب و جلوگیری از هدر رفت آن از اولویت‌های مهم است. نوسازی زیرساخت‌ها، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، فرهنگ‌سازی و استفاده بهینه از منابع آب موجود، راهکارهای کلیدی برای مقابله با این چالش به شمار می‌روند.
