الگوی بهره‌برداری از منابع آبی
یادداشت محسن حمیدیان پور استاد دانشگاه
بارندگی سالانه ایران حدود 224 تا 275 میلی‌متر ذکر شده است. یعنی تقریبا یک سوم بارندگی مناطق خشک و یک چهارم متوسط کره زمین. در باره بارندگی بایسته است بیان کرد که حدود 70 درصد از میزان بارندگی سالانه به 25 درصد از سطح کشور و 30 درصد میزان بارندگی ها به 75 درصد باقیمانده از سطح کشور ریخته می‌شود، همچنین افزون بر توزیع نایکنواخت مکانی بارش، توزیع نایکنواخت زمانی نیز به شدت محسوس است. بدین معنی که ایران دارای رژیمی زمستانه است و حدود 70 درصد بارندگی در طول زمستان ریزش میکند.
مجموع حجم بارندگی حدود 397/9 میلیارد متر مکعب است که حدود 66 درصد قبل از رسیدن به رودخانه‌ها تبخیر می‌شوند.
سهم ایران از جمعیت جهان حدود 1 % است. سهم ما از منابع آب شیرین دنیا فقط 0.3 % است. در بین 180 کشور جهان به لحاظ تنش آبی رتبه 24 را داریم و تعداد روزهای گرد و غباری ایران حدود 35 روز است.
مبتنی بر تقسیم بندی سازمان بین‌المللی مدیریت ذخایر آب‌های جهان، ایران در دسته اول یعنی کشورهای با کمترین دسترسی به منابع آب قرار داشته به طوری که در سالهای آتی منابع آب کافی به منظور حمایت از بخش‌های کشاورزی، صنعت و شهری را نخواهیم داشت.
میزان مصرف آب در بخش کشاورزی 92، در بخش صنعت 1 و در بخش شهری 7 درصد می باشد. این در حالی است که میزان مصرف آب در اروپا برابر با 22، 57 و 22 درصد و آمریکا برابر با 49، 34 و 16 درصد است. قاره اروپا و امریکا به لحاظ دسته‌بندی مدیریت ذخایر آب‌های جهان در دسته سوم و چهارم با منابع آب کافی قرار دارند!
سهم کاشت دیم در کشور حدود 8 درصد است در حالی که 60 درصد محصولات کشاورزی در جهان در اراضی دیم کشت می‌شوند.
حدود 88 میلیارد مترمکعب آب مصرفی بخش کشاورزی نزدیک به 53 % آن از منابع آب‌های زیرزمینی و به طور عمده از چاه‌ها تأمین می‌شود.
ایران دارای ۶۰۹ دشت، که از این تعداد ۴۱۰ دشت در سالهای اخیر در جمع دشت‌های ممنوعه و بحرانی قرار گرفته و این روند رو به رشد بوده است.
بر اساس اطلاعات بالا کشور ایران، دارای اقلیمی خشک، کم ابر، کم باران همراه با پراکنش مکانی و زمانی نامناسب با دما و ساعات آفتابی بالا است که نسبت به آسایش محیطی نُرم های اقلیمی کشور اختلاف نامناسبی از نرم های جهانی دارد. در این میان نحوه مدیریت و استفاده حاکی از آمار بسیار متنقاض با نوع اقلیم است. منطق حکم میکند که الگوی بهره‌برداری از منابع آبی در ایران می‌بایست نسبت به متوسط جهان بسیار محافظه‌کارانه و متناسب با شرایط اقلیمی و پتانسیل منابع آبی و در نتیجه بیشتر به سمت تولید محصولات کشاورزی با نیاز آبی پایین و ارزش بازدهی اقتصادی بالا باشد. در واقع چنین سیستم‌های بسیار شکننده و آسیب‌پذیر هستند و نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی مبتنی بر توان اکولوژیکی منطقه می‌باشند. در صورت داشتن برنامه‌ریزی مسجل مبتنی بر آمایش سرزمین نه تنها شرایط پیش رو نقمت نیست بلکه نعمت محسوب می‌شود.
