زنگ خطر کریدورها
تحلیلگر اقتصادی رضا کیمیایی
چه بپذیریم و چه نپذیریم ساختار سیاسی و اقتصادی ایران در حال پوست‌اندازی است. از طرفی مسائل مهمی چون مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی می‌تواند تاثیر فراوانی در شکل دهی ساختار اقتصادی آینده ایران داشته باشد.
به لحاظ اقتصادی و امنیتی شاید اگر دهه پیش رو دهه ظهور کریدورها بدانیم بیراه نباشد. چرا که بعد از مطرح شدن مباحث پیرامون کریدور داوود توسط رسانه‌های ترکی و عربی این روزها کریدور زنگزور در راس مسائل مهم ژئوپولتیک قرار گرفته است.
جنگ کریدور ها از آن جهت برای ایران مهم است که اولا پشت پرده این سیاست اسرائیل قرار دارد تا بتواند دسترسی به منطقه انرژی و آزادی بین‌المللی راه‌ها و مسیرها را برای خود داشته باشد.
دو شب پیش الهام علی‌اف به صراحت اعلام کرد:«ما کریدور زنگزور را اجرایی خواهیم کرد، چه هرکسی بخواهد یا نخواهد.
کریدور زنگزور تا بهار سال آینده به طور کامل آماده خواهد شد.»
باید توجه داشت که کریدور زنگزور یک منطقه راهبردی در جنوب ارمنستان است که با ایجاد آن، آذربایجان مستقیماً به نخجوان و ترکیه وصل می‌شود و مرز زمینی ایران با ارمنستان عملاً قطع خواهد شد.
از نظر اقتصادی، این کریدور ایران را از یکی از مسیرهای کلیدی اتصال به قفقاز و اروپا محروم می‌کند و می‌تواند باعث کاهش درآمد ترانزیتی، کاهش قدرت چانه‌زنی تهران در منطقه و واگذاری بخشی از بازار ترانزیت به ترکیه و آذربایجان شود.
اگر کنترل و نظارت بر کریدور از دست دولت ارمنستان خارج شود، ایران علاوه بر چالش اقتصادی، با خطر امنیتی و مناقشه آشکار رو‌به‌روست، مخصوصاً چون مرز فعلی ارمنستان تنها راه نفس ایران به قفقاز و بعد از آن اروپاست.
سفر اخیر پزشکیان به آذربایجان همزمان با تنش‌های منطقه‌ای و بحث‌های مهمی مثل کریدور زنگزور بود و قطعاً بی‌ارتباط با این موضوعات نیست.
این سفر در کنار محورهای دیپلماسی و اقتصادی (مثل افتتاح پل آغبند-کلاله و امضای توافق‌های حمل‌ونقل و تجارت)، فرصتی برای تقویت موضع ایران مقابل پروژه‌هایی مثل کریدور زنگزور و بیان نگرانی‌های تهران به باکو بود، هرچند در رسانه‌ها مستقیماً به این کریدور اشاره نشد اما بسیاری تحلیلگران هدف‌های سفر را به پرونده‌های حساس امنیتی و ژئوپلیتیک منطقه‌ای از جمله همین کریدور ربط داده‌اند.
برای ایران، چند گزینه جایگزین جهت دسترسی به منطقه قفقاز همچنان مطرح است:
⦁ مسیر ارس: ایران با توسعه کریدور ارس و تقویت راه‌آهن رشت-آستارا می‌تواند موقعیت ترانزیتی خود را حفظ کرده و حتی در صورت محدود شدن مسیر سنتی ارمنستان-سیونیک، همچنان امکان دسترسی به بازار قفقاز و اروپا را از دست نخواهد داد.
از سوی دیگر، مسیر اقتصادی شمال-جنوب(ایران-آذربایجان-روسیه) فعال است و اگر زیرساخت‌های ایران تقویت شود، می‌تواند موقعیت ترانزیتی کشور را هم حفظ و هم ارتقا دهد.
تحلیلگران تأکید دارند که ظرفیت جغرافیایی و ترانزیتی ایران به طور کامل حذف‌پذیر نیست و لازم است ایران با رویکردی فعال‌تر و سرمایه‌گذاری بر مسیرهای جایگزین، جایگاه منطقه‌ای خود را تثبیت کند.
