آیا تجدیدپذیرها چراغ امید در دل بحران روشن می‌کنند؟

در دوران ناپایداری‌های ژئوپلیتیکی، جایی که جنگ و درگیری سایه‌ای سنگین بر زنجیره‌های تأمین انرژی انداخته‌اند، پرسشی بنیادین مطرح می‌شود: آیا انرژی‌های تجدیدپذیر، در بستر بحران، کارآمد و نجات‌بخش خواهند بود؟

بحران‌هایی مانند جنگ روسیه و اوکراین یا تنش‌های نظامی در خاورمیانه، نشان دادند که وابستگی کشورها به نفت و گاز، به‌ویژه منابع وارداتی، یک ریسک ملی محسوب می‌شود. زیرساخت‌های متمرکز سنتی به‌راحتی هدف حملات فیزیکی یا سایبری قرار می‌گیرند و بازیابی آن‌ها زمان‌بر و پرهزینه است.

اوکراین یکی از بارزترین مثال‌هاست. در حالی که نیروگاه‌های بزرگ برق در معرض حمله مستقیم قرار گرفتند، پنل‌های خورشیدی در مدارس و بیمارستان‌ها توانستند برق حیاتی را تأمین کنند. این پروژه‌های پراکنده، به دلیل غیرمتمرکز بودن، هم کمتر آسیب دیدند و هم سریع‌تر احیا شدند.

اسرائیل نیز با توسعه «جزایر انرژی» یا میکروشبکه‌هایی بر پایه خورشید و باتری، در حال مقاوم‌سازی زیرساخت انرژی خود در برابر جنگ است. این شبکه‌ها حتی اگر شبکه سراسری قطع شود، همچنان برق مناطق حیاتی را تأمین می‌کنند.

مزیت‌ها و چالش‌های استراتژیک تجدیدپذیرها

غیرمتمرکز بودن: توزیع انرژی در نقاط متعدد مانع از فروپاشی کامل شبکه در صورت حمله می‌شود.

قابلیت نصب سریع: می‌توان در عرض چند روز برق‌رسانی اولیه به مناطق بحرانی را بازگرداند.

کاهش نیاز به سوخت وارداتی: در جنگ، خطوط تأمین گاز و نفت اولین اهداف هستند؛ تجدیدپذیرها تا حدی این آسیب‌پذیری را کم می‌کنند.

جنگ در اوکراین سبب شد اتحادیه اروپا، برنامه REPowerEU را با هدف کاهش ۷۰ درصد وابستگی گازی خود به روسیه اجرا کند. این برنامه سرمایه‌گذاری گسترده در منابع انرژی تجدیدپذیر، ذخیره‌سازی برق و تنوع زنجیره تأمین را در اولویت قرار داد. به‌بیان دیگر، امنیت انرژی، عملاً جایگزین انگیزه‌های اقلیمی شد.

در آسیا، کشورهایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی نیز از همین رویکرد پیروی می‌کنند و به‌دنبال کاهش ریسک‌های امنیتی ناشی از واردات انرژی هستند. حتی ایالات متحده نیز در سال‌های اخیر ، بودجه دفاعی برای میکروشبکه‌های تجدیدپذیر در پایگاه‌های نظامی اختصاص داده است.

تجدیدپذیرها در شرایط بحرانی، برخلاف تصور سنتی، نه‌تنها قابل اتکا هستند، بلکه گاهی نجات‌بخش‌اند. تجربه جنگ‌ها و تهدیدات اخیر نشان داد سرعت استقرار آن‌ها بسیار بالاست؛

به‌ویژه در پروژه‌های پشتیبان برای زیرساخت‌های حیاتی مانند بیمارستان‌ها و شبکه‌های اورژانس، بی‌رقیب‌اند.

البته، این مزایا بدون سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی، امنیت سایبری و هماهنگی شبکه‌ای تحقق نخواهند یافت. آینده از آن کشورهایی است که انرژی پاک را نه فقط برای محیط زیست، بلکه به‌عنوان جزئی از راهبرد ملی امنیت انرژی می‌فهمند.