جهان اقتصاد گزارش می دهد؛
سایه عوارض و سامانه اسکان بر شهرآشوب مسکن
گروه زیربنایی رضا پورحسین
جهان اقتصاد: مقایسه‌ای میان عوارض ساخت مسکن در تهران و سایر نقاط جهان، سوالات اساسی‌ای در حوزه سیاست‌های شهری ایجاد کرده است. بر اساس بررسی‌ها، میزان عوارض ساخت در برخی مناطق تهران به ۱۲ درصد هزینه‌های ساخت‌وساز می‌رسد که در مقایسه با میانگین جهانی رقم بالایی محسوب می‌شود. این هزینه‌ها در ابتدای پروژه‌های ساختمانی اعمال شده و فشار قابل توجهی بر سازندگان وارد می‌کند. از سوی دیگر، در مواردی که امکان دریافت تراکم مازاد وجود دارد، سهم عوارض کاهش می‌یابد؛ اما این مسئله نیازمند بررسی دقیق در راستای مدیریت شهری و اتخاذ سیاست‌های هماهنگ برای حفظ تعادل در ساخت‌وساز است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ساختار فعلی تعیین عوارض باعث شده است که برخی سازندگان برای کاهش هزینه‌های خود، به راهکارهای جایگزین متوسل شوند. این موضوع در نهایت می‌تواند موجب تغییر رفتار سرمایه‌گذاران در انتخاب محل اجرای پروژه‌های ساختمانی شود. چنین روندی باعث افزایش تمرکز ساخت‌وساز در مناطقی می‌شود که ارزش املاک در آن‌ها بالاتر است و امکان جبران هزینه‌ها وجود دارد، حال آنکه مناطق جنوبی شهر که عمدتاً دارای بافت فرسوده هستند، همچنان با کمبود سرمایه‌گذاری در زمینه نوسازی و توسعه زیرساخت‌های مسکونی مواجه‌اند.
در این میان، اصلاح فرمول‌های تعیین نرخ عوارض، می‌تواند بستری فراهم کند تا سرمایه‌گذاری در مناطق مختلف شهر به‌صورت متعادل‌تری توزیع شود. در واقع، اگر سیاست‌هایی اتخاذ شود که هزینه‌های ساخت‌وساز را برای سازندگان تعدیل کند، این امکان وجود دارد که نوسازی در بخش‌هایی از شهر که نیاز بیشتری به سرمایه‌گذاری دارند، مورد توجه قرار گیرد. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که فرمول تعیین نرخ عوارض باید به نحوی تنظیم شود که از یک‌سو، رونق ساخت‌وساز در مناطق کم‌برخوردار را افزایش دهد و از سوی دیگر، اجرای پروژه‌های جدید به‌طور هماهنگ با طرح جامع شهری پیش رود تا تعادل در توسعه شهری حفظ شود.
علاوه بر مسئله عوارض، تکمیل سامانه املاک و اسکان نیز یکی از مسائل مهم در مدیریت شهری است که تأثیر قابل توجهی بر بازار مسکن دارد. هدف از راه‌اندازی این سامانه، شناسایی خانه‌های خالی و فراهم کردن اطلاعات دقیق درباره وضعیت املاک کشور است، اما روند اجرایی آن تاکنون با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. برخی نهادهای مرتبط هنوز اطلاعات مورد نیاز را در اختیار این سامانه قرار نداده‌اند، که این موضوع از دیدگاه برخی نمایندگان مجلس نیازمند توجه و نظارت بیشتر است.
فتح‌الله توسلی، نماینده شهرهای بهار و کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان اقتصاد، خود به این مسئله اشاره کرده و بر ضرورت اجرای دقیق قوانین مرتبط با این سامانه تأکید کرده است. به گفته وی، عدم همکاری برخی دستگاه‌های اجرایی در ارائه اطلاعات، روند تکمیل این سامانه را با تأخیر مواجه ساخته است؛ در حالی که تکمیل آن می‌تواند به شفاف‌سازی بازار املاک و کنترل خانه‌های خالی کمک کند.
او همچنین هشدار داده است که عدم رعایت قوانین توسط برخی نهادها، پیامدهای نامطلوبی در سطح جامعه خواهد داشت. به گفته این نماینده مجلس، پایبندی به قوانین برای تمامی ارگان‌ها امری ضروری است و هرگونه کوتاهی در اجرای قوانین، نه‌تنها موجب کاهش اعتماد عمومی می‌شود، بلکه در نهایت می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر نظم اجتماعی داشته باشد. از همین رو، او از نهادهای نظارتی خواسته است که نظارت دقیق‌تری بر اجرای قوانین، به‌ویژه در زمینه سامانه املاک و اسکان، اعمال کنند تا روند مدیریت شهری شفاف‌تر شود.
با در نظر گرفتن این موارد، کارشناسان بر این باورند که اصلاح سیاست‌های شهری، از جمله تعیین نرخ عوارض ساخت و نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با املاک، می‌تواند نقش مهمی در بهبود شرایط مسکن ایفا کند. ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای رشد متوازن شهری، حمایت از سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، و افزایش شفافیت در تصمیمات اجرایی از جمله اقداماتی است که می‌تواند مسیر توسعه شهری را به سمت کارایی بیشتر هدایت کند.
