جهان اقتصاد گزارش می دهد؛ مرثیه‌ای برای رویای خانه‌دارشدن
گروه زیربنایی رضا پورحسین
جهان اقتصاد: ساخت‌وساز خانه، به‌ویژه در کلان‌شهری مانند تهران، به یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. زمانی رویای خانه‌دار شدن برای بسیاری از خانواده‌ها هدفی دست‌یافتنی به نظر می‌رسید اما حالا این رویا برای اکثریت مردم به‌ویژه قشر متوسط و کم‌درآمد به آرزویی دور و تقریباً غیرممکن بدل شده است. هزینه‌های سرسام‌آور مصالح ساختمانی، دستمزد نیروی کار، عوارض شهرداری و پیچیدگی‌های بروکراتیک فرآیند دریافت مجوزها، همگی دست به دست هم داده‌اند تا ساخت خانه به کاری دشوار و پرهزینه تبدیل شود.
در این میان، گزارش‌هایی که هزینه ساخت هر مترمربع خانه در تهران را حدود ۳۰ میلیون تومان اعلام می‌کنند، به نظر می‌رسد با واقعیت‌های بازار همخوانی چندانی نداشته باشند، زیرا تورم لجام‌گسیخته در بخش مسکن، این ارقام را بالاتر از آنچه اعلام می‌شود، برده است.
یکی از عوامل اصلی دشواری ساخت‌وساز، افزایش نجومی قیمت مصالح ساختمانی است. قیمت سیمان، فولاد، آجر و سایر مواد اولیه ساخت‌وساز در سال‌های اخیر به دلیل نوسانات ارزی، تحریم‌ها و مشکلات تولید داخلی به شدت افزایش یافته است. برای مثال، قیمت میلگرد که یکی از مهم‌ترین مصالح در ساخت‌وساز است، در چند سال گذشته چندین برابر شده و این افزایش قیمت مستقیماً بر هزینه‌های کلی ساخت تأثیر گذاشته است. علاوه بر این، دستمزد کارگران ساختمانی نیز با توجه به تورم عمومی و افزایش هزینه‌های زندگی رشد چشمگیری داشته است. کارگرانی که زمانی با دستمزدهای معقول‌تری حاضر به کار بودند، حالا به دلیل فشارهای اقتصادی، دستمزدهای بالاتری طلب می‌کنند که این امر نیز هزینه‌های ساخت را بالا برده است.
این مسائل باعث شده که حتی سازندگان حرفه‌ای که سال‌ها در این صنعت فعالیت داشته‌اند، با مشکلات مالی و اجرایی مواجه شوند. در بسیاری از موارد، پروژه‌های ساخت‌وساز به دلیل کمبود نقدینگی یا افزایش غیرمنتظره هزینه‌ها نیمه‌کاره رها می‌شوند، که این موضوع خود به مشکلات بازار مسکن دامن می‌زند.
برخی برآوردها نشان می‌دهد که هزینه واقعی ساخت در برخی پروژه‌ها به ۵۰ میلیون تومان برای هر مترمربع می‌رسد. این اختلاف بین ارقام رسمی و واقعیت بازار، ناشی از تفاوت در کیفیت مصالح، نوع پروژه و همچنین تأثیر تورم لحظه‌ای بر هزینه‌هاست. نکته قابل توجه این است که تورم در بخش ساخت‌وساز مسکن از تورم قیمت خانه‌های آماده نیز پیشی گرفته است. به عبارت دیگر، در حالی که قیمت خانه‌های موجود در بازار به دلیل تقاضای بالا و کمبود عرضه همچنان رو به افزایش است، هزینه‌های ساخت به دلیل وابستگی به عوامل متعدد مانند ارز، مصالح وارداتی، و انرژی، با سرعت بیشتری رشد کرده است.
محمد قیطانچی، فعال حوزه مسکن در این رابطه به روزنامه جهان اقتصاد، گفت: این وضعیت باعث شده که نه تنها ساخت‌وساز برای سازندگان کوچک و متوسط دشوار شود، بلکه حتی خرید خانه‌های ساخته‌شده نیز برای اکثریت مردم به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل شود.
وی فازود: در تهران، قیمت یک آپارتمان معمولی در مناطق متوسط شهر به چند میلیارد تومان رسیده است، مبلغی که برای بسیاری از خانواده‌ها حتی با پس‌انداز چندین دهه نیز قابل تأمین نیست. تسهیلات بانکی مانند وام مسکن نیز که زمانی امیدی برای خانه‌دار شدن بودند، حالا به دلیل اقساط سنگین و سودهای بالا عملاً کارایی خود را از دست داده‌اند. این شرایط باعث شده که بسیاری از جوانان و خانواده‌های جدید به اجاره‌نشینی روی بیاورند، اما حتی اجاره‌ها نیز با افزایش قیمت‌های نجومی، فشار مضاعفی بر دوش خانوارها گذاشته است.
او ادامه داد: در کنار این مسائل، کاهش قدرت خرید مردم نیز به تشدید بحران دامن زده است. در حالی که درآمدهای اکثر اقشار جامعه با تورم هماهنگ نشده، هزینه‌های زندگی و به‌ویژه مسکن به طور مداوم افزایش یافته است. این شکاف عمیق بین درآمدها و هزینه‌ها، طبقه متوسط را به حاشیه رانده و بسیاری را به سمت مناطق حاشیه‌ای شهرها یا حتی مهاجرت به شهرهای کوچک‌تر سوق داده است. اما حتی در این مناطق نیز قیمت زمین و مسکن به دلیل تقاضای فزاینده، رشد چشمگیری داشته و دیگر نمی‌توان آن‌ها را گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه دانست.
در نهایت، باید گفت که ساخت‌وساز خانه به‌ویژه در تهران، به دلیل مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی به یکی از دشوارترین فعالیت‌ها تبدیل شده است. تا زمانی که سیاست‌های کلان اقتصادی و مسکن به طور جدی اصلاح نشوند، رویای خانه‌دار شدن برای بسیاری از ایرانیان همچنان دور از دسترس باقی خواهد ماند.
