«نقدی بر کتاب آخرین بازمانده»

میلاد صادقی وکیل دادگستری و پژوهشگر حقوق هوافضا

شناسه خبر: 15041
«نقدی بر کتاب آخرین بازمانده»

«آخرین بازمانده: بازخوانی 30 سال تاریخ معاصر صنعت هوانوردی ایران» کتابی است در دسته تاریخ شفاهی هوانوردی ایران که توسط «تین نگار» به انتشار رسیده است. روایت‎کننده آن سال‎ها به عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران در سازمان بین‎المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) مشغول به انجام وظیفه بوده و همچنین برای مدتی متمادی در سازمان هواپیمایی کشوری ایران فعالیت داشته است. آخرین بازمانده باید از نظرگاهی، روایت‎گر عزل‎ها و نصب‎ها یا رفت‎وآمدهای مکرّر و کوتاه در طول چندین دهه از تاریخ هوانوردی کشوری ایران باشد، امری که در دیدگاه راوی خود از وجود یک بازی نامتعادل [در حکمرانی بر صنعت هوانوردی کشوری]، حکایت می‎کند. اگرچه آخرین بازمانده در داوری تاریخی خود به ملاحظات قابل توجهی همچون ضرورت تقویت شورای عالی هواپیمایی کشوری و تقویت روابط بین‎الملل هوانوردی کشوری می‎پردازد و از نگاهی، متضمن اطلاعات تاریخی مفیدی در زمینه هوانوردی کشوری ایران است، اما با این همه و به زعم من، نمی‎توان آن را اثری اصیل و منزّه در زمینه تاریخ (شفاهی) هوانوردی ایران به شمار آورد، زیرا:

1-موقعیت و محلی را برای خودبینی و رجزخوانی راوی یا مصاحبه‎شونده پدید آورده است، چنانکه می‎خوانیم: «..به طوری که بعد از شش سال کار در سازمان ایکائو به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در برخی مسائل تخصصی، نسبت به متخصصان آن مباحث[،] نکته‎سنج‎تر موضوع را بررسی کرده و اظهارنظر می‎کردم. اظهارنظرهایی که به جز مقاومت چندین نفر، توسط کسانی که منطقی فکر می‎کردند، پذیرفته می‎شد چون استدلال‎هایم قابل رد کردن نبود». یا در جای دیگری می‎خوانیم: «..حضور بیش از بیست‎وپنج سال در این بخش نشان می‎دهد که توانسته‎ام این مسیر را طی کنم و می‎توانم به عنوان یک سرمایه ملی تلقی شوم، چون در هر حال سیستم و دستگاه اجرایی دولت کلی هزینه کرده است تا من این تجربه را به دست بیاورم».

2-موقعیت و محلی برای معرفی راوی یا مصاحبه‎شونده و احکام انتصاب نامبرده و ارتباط او با دولت‎مردان است. فراتر از آن، بخش‎هایی از کتاب (دو فصل نخست) خروج موضوعی از بازخوانی 30 سال تاریخ معاصر صنعت هوانوردی ایران داشته و به حیات سیاسی و اجتماعی راوی اختصاص یافته است.

3-در مواقعی از مسائل و وقایعی یاد کرده است که نقل آن‎ها به حقیقت، فاقد ارزش تاریخی مشخص بوده یا اثری در غنای ادبیات تاریخ معاصر هوانوردی ایران ندارد. این مسائل و وقایع به‎ گونه‎ای فاقد ارزش است که از نقل مجدّد آن‎ها در یادداشت پیش روی، پرهیز و خوانندگان را به این کتاب دلالت می‎کنیم.

4-بیانگر حقایق و گزاره‎هایی نادرست بوده و خوانندگان را به اشتباه می‎افکند. چنانکه در باب اعضای شورای عالی هواپیمایی کشوری، از حضور یک فرد مطلع حقوق هوایی به جای یک نفر متخصص حقوق هوایی یاد کرده است.

5-اگرچه کتاب، اثری تاریخی به شمار می‎رود اما تحلیل‎ها، نتایج و یافته‎های علمی در آن کم‎تر به چشم می‎خورد، به گونه‎ای که راوی را بیشتر در ذکر حقایق، وقایع و حتی شایعات تاریخی غرق و رها کرده و آموزه‎هایی که باید از آن‎ها استنتاج و استخراج نمی‎شود.

ارسال نظر